[TNNA]

Đọc xong bài viết trên của th.s xong, tôi cũng xin góp ý bổ sung thêm đôi chút.

Hối tiếc, hối hận hay ân hận thì ai cũng có vô số, chỉ có khác nhau về số lượng hay mức độ. Nó là một trong những yếu tố quyết định mức dộ hạnh phúc, bình yên của mỗi người và nhất là khoảnh khắc lâm chung. Đức Đạt Lai Lạt Ma có cuốn sách mà nhan đề bản dịch tiếng Việt (nếu tôi khg lầm là của dịch giả Tiểu Huyền) là "Sống hạnh phúc, chết bình an". Sống thế nào thì khi chết như vậy; ngược lại, muốn chết thanh thản thì khi sống phải có sự an lạc. Mà để như vậy thì khg thể khg hạn chế sự hối hận. Cả đời sống làm đủ chuyện bậy bạ, tội lỗi rồi lúc sắp ra đi làm sao bình an cho nổi. Tôi nói chữ "hạn chế" là vì chúng ta là phàm nhân cho nên khg thể đạt sự hoàn hảo được. Th.s nói đúng ở điểm hối tiếc cũng chính là sân. Sân tạm chia ra gồm 3 loại: sân đối người khác (như trường hợp mấy người tranh luận về đạo cao thâm rồi nóng giận mạt sát lẫn nhau mà th.s nêu trên), sân đối với một sự việc nào đó (đường bị kẹt xe chẳng hạn), và sân đối với bản thân dưới hình thức hối tiếc, giày vò, tự trách vì phạm một sai lầm. Tôi cũng đồng ý với việc giữ các giới luật (tùy theo đức tin tôn giáo) và/hoặc những nguyên tắc căn bản của đạo làm người (luân lý, đạo đức) để giảm bớt hối tiếc tối đa. Hồi nhỏ, mình nghĩ mấy cái giới luật này nọ (đối với bản thân tôi lúc ấy là tín hữu CG) chỉ đem lại sự gò bó, mất tự do nhưng khi trải đời qua năm tháng, mình có cái nhìn khác. Sống buông thả, phóng túng bất chấp giữ giới răn thì mình bị rơi vô mạng lưới của sai lầm, luôn kèm theo bao nhiêu hệ lụy là rắc rối, phiền muộn, thiệt hại về thân xác, thì giờ, tiền bạc và dĩ nhiên khg thể thiếu dư vị đắng chát mang tên ân hận. Sống như vậy thì chỉ là nô lệ của những rắc rối, đau khổ và hối tiếc chứ đâu phải tự do. Giữ giới lúc đầu cảm thấy khó khăn, lâu ngày thì dần dần thành thói quen, một sự phản xạ tự nhiên, khg còn cảm thấy phải cố gắng hay cảm giác bị gò bó, phiền toái. Thành ra lúc đó trên lý thuyết tuy giữ giới mà trên thực tế cũng như khg cần giữ giới; ngược lại, tuy khg tỏ ra cố gắng, ý thức giữ giới nhưng lại thật ra là giữ giới, tương tự như ta thở vậy, đâu cần cố gắng hay nhắc nhở. Có lẽ đây chính là điều mà Lão Trang gọi là sống tự nhiên, vô vi chăng?

Có những lời nói, việc làm mà sau đó làm cho tôi thấy hối tiếc khg nhất thiết là chúng sai, mà đơn thuần là sai thời điểm, sai nơi chốn, sai đối tượng hoặc chỉ đơn giản hơn là chúng thừa thãi, khg cần thiết, cũng có khi do mình trình bày khg rõ ràng khiến người khác hiểu lầm rồi sinh ra rắc rối, xung đột... Bởi vậy, người xưa dặn dò :"Tiên trách kỷ, hậu trách nhân". Người ta chửi mình nặng thật, nhưng cũng do lời mình nói mông lung, mơ hò. Khg có lửa sao có khói là vậy.

Ngoài việc cần thiết của sự giữ giới luật ra, việc sống, sinh hoạt, làm việc, ăn uống, giải trí... đúng giờ giấc cũng là một điều cần thiết. Hồi nhỏ, tôi thấy ông ngoại của tôi ngày nào cũng đi ngủ, thức dậy đúng giờ, ăn trưa, ăn tối, đi bộ, đi nhà thờ, đọc sách báo, ngủ trưa... việc gì cũng đều đúng giờ nhất định, tôi nghĩ sinh hoạt như vậy sao giống trại lính hay mấy tu viện quá, và dĩ nhiên là rất khg thích kiểu sống mà đối với đầu óc một cậu bé là lối sống gò bó. Nhưng bây giờ thì thấy sống như vậy là hay. Ăn uống, đi ngủ, thức dậy đúng giờ đã định, ngày nào cũng vậy giúp cho cơ thể dễ ngủ, ngủ ngon, ăn ngon, mau tiêu hóa... hơn, từ đó cơ thể, tinh thần, tâm trí sẽ khỏe mạnh, sảng khoái, sáng suốt hơn, nhờ vậy mình bớt sai lầm, bớt đi bực bội, gắt gỏng, nóng giận, cho nên cũng sẽ bớt sự hối tiếc.

Sau mỗi lần hối tiếc, mình ngồi suy ngẫm, xem xét nguyên nhân để rút tỉa bài học là việc làm đúng đắn nhưng tôi nghĩ chúng ta cần đi sâu hơn nữa. Tạm thời thí dụ để minh họa cái điểm muốn nói: mình đang muốn hạn chế ăn bánh ngọt để khg lên cân, nhưng tối qua ăn 3 cái dù dự trù chỉ ăn một cái. Thế là mình ân hận, ray rứt. Lần sau dặn lòng cố gắng chỉ ăn một cái nhưng rồi bánh ngon quá, khg kiềm chế nổi, lại xơi 2-3, thậm chí 4 cái. Cho nên giải pháp đi sâu vào tận gốc là thay vì mua nguyên 1 hộp bánh thì từ nay về sau, chỉ mua lẻ 1 cái thôi. Hoặc có anh kia đang muốn cai tật ghiền nhậu nhẹt, cờ bạc mà mỗi ngày, mỗi tuần vẫn đi ngang mấy quán nhậu, sòng bạc rồi ráng gồng mình để khỏi bước vô mấy chỗ đó thì khó lắm. Nếu anh ta đổi đi đường khác, những đoạn đường khg có quán nhậu, sòng bạc thì anh ta dễ tránh hơn, và do vậy ít hối tiếc hơn. Vì lẽ đó mà bên CG có dạy một nguyên tắc quan trọng là tránh xa dịp tội, tức là tránh những hoàn cảnh dễ lung lạc tinh thần, dễ làm mình sa ngã. Chuyện bà mẹ thầy Mạnh Tử ba lần dời nhà cũng thuộc loại này, ngăn ngừa từ trứng nước.