[anattā]

 Hi anh anatta,

  Tại sao đời là trò hề với người ham suy nghĩ 
 
  và là một tấn bi kịch với người đa cảm?

Hi Bé 3,

Câu này nói về một đề tài cao rộng, anattā chỉ có thể nói lên đôi chút với khả năng hiểu biết giới hạn của mình thôi. 

Theo anattā nghĩ thì câu trên có ý khuyên mình nên tập suy nghĩ về sự việc một cách khách quan, chính đáng để tìm thấy ra sự thật của vấn đề, mà đừng để tình cảm ưa ghét của dục vọng riêng tư xen vào như lạc thú, lợi lộc, quyền thế, tín ngưỡng (chính trị, lý tưởng hay tôn giáo).

anattā thử nêu lên vài điều Bé 3 để suy xét.

- Nói về tình cảm người mẹ với đứa con trong một gia đình. Khi đứa con bị bệnh, người mẹ đưa con đi gặp y sĩ. Trong lòng người mẹ luôn mong ước là con mình bệnh nhẹ, mau hết bệnh. Đối với y sĩ thì ông giữ lý trí khách quan khi khám bệnh. Nếu đứa con bị bệnh nặng cần nhiều thời gian điều trị, hoặc có thể khó qua khỏi, thì ông buộc phải nói ra sự thật, không thể vì chìu lòng ao ước của người mẹ mà nói sai sự thật được. Và nếu bệnh tình đứa con nghiêm trọng thật sự thì người mẹ rất đau khổ, vì trái với ý nguyện của bà.

- Về quảng cáo. Như kem đánh răng chẳng hạn. Người làm quảng cáo thường đưa ra hình ảnh một người mẫu nào đó mà phần đông người ta yêu thích (tình cảm), khán giả xem họ thích người mẫu đó, nên họ nảy sinh muốn mua kem đó xài. Hoặc là nhà quảng cáo đưa ra hình ảnh một nụ cười tươi của ai đó với hàm răng trắng phao phao; người ta thấy hàm răng trắng thường là tin do kem đánh răng đó tạo ra, và mua xài. It ai chịu khó quan sát suy nghĩ xem kem đó có ăn chịu gì đến cái hàm răng trắng kia không, có thiệt là cái hàm răng trắng như ngà ngọc kia là do xài loại kem đó không? Mua kem về xử dụng một thời gian mà sao thấy răng mình không trắng trẻo như hàm răng kia. :)

- Chiến tranh. Có hai quốc gia A và B đánh nhau. Tin tức trận chiến được lan truyền hằng ngày. Những người ủng hộ quốc gia A (đồng minh của A) chỉ chọn lựa tin nào có lợi cho A, đem về sự thắng lợi, còn tin nào xấu không lạc quan thì họ bỏ qua một bên. Còn những người giữ tinh thần khách quan muốn tìm ra sự thật thì họ thu lượm cả tin tức hai chiều, có lợi và bất lợi cho A. Nếu tin bất lợi cho A nhiều thì họ nghiêng về sự phán đoán là A thua. Và khi trận chiến kết thúc, A thua, những người ủng hộ A sẽ thất vọng buồn bã, than trách.

- Tín ngưỡng. Bà X là người có tín ngưỡng, và bà có đứa con trai đến tuổi đi nhập ngủ, trong nước đang có lệnh gọi tòng quân. Bà làm phước bố thí, đọc kinh cầu nguyện mong là con bà sẽ thoát khỏi đi lính. May thay lần đó, con bà không bị kêu gọi; bà mới nói là do bà làm phước bố thí mà Trời Phật chứng giám nên được như vậy. Qua một thời gian, trong nước lại có đợt gọi nhập ngủ, bà cũng làm phước như lần trước, nhưng chẳng may con trai bà lại bị kêu gọi đi lính. Lần này bà tự biện hộ là có lẽ ông Trời muốn thử thách nó, nên để cho nó đi lính, nhưng Trời sẽ che chở cho nó tai qua nạn khỏi.

- Tình yêu và hôn nhân. Những cô gái thơ ngây hay thiếu suy nghĩ chín chắn thường nghĩ rằng, hễ người đàn ông mà có tài hoa thông minh đỗ đạt bằng cấp cao là người có tư cách đạo đức tốt. Nhưng, họ đâu ngờ rằng, tri thức và đức hạnh không có đi đôi với nhau. Cho nên có không ít trường hợp, các cô vỡ mộng sau khi lấy chồng. Kẻ có hạnh kiểm và ăn học cao sẽ là người hiền tài, còn kẻ phẩm cách đê hèn thì cái học bằng cấp cao sẽ giúp họ thành kẻ đại gian đại ác.

Vậy, có thể nói rằng người lý luận sự việc theo tình cảm thì với họ cái kết quả của sự việc đó đã được họ định trước rồi, hễ chuyện xảy ra thuận theo lòng họ đã mong ước thì họ chấp nhận, còn không phải thì họ tìm cách bài bác, biện hộ, thậm chí mạt sát. Còn người luận theo lý trí là giữ tinh thần độc lập, đầu óc khách quan, chính trực, họ quan sát, tìm tòi tài liệu, chứng cứ để tìm ra sự thật của sự việc.

***

Hãy nhìn sự vật y như nó xảy ra, chứ đừng mong mỏi nó xảy ra như lòng mình ao ước nó phải như thế nào. — Andre Gide.

*