Một bài viết về Chánh Niệm bình dị, gần gũi đời thường theo kinh nghiệm riêng của anh Nguyễn Sầu Riêng mà khi đọc lại mình nhận thấy hữu ích.
-----------------------------------------
Thứ Bảy, 28 tháng 10, 2006
Đường vào chính niệm
Hảy nhìn những lữ khách đang trên xe lửa hay trên xe Buýt !
Hình như là rất nhiều người lúc nào cũng bân rộn cái gì đó trong tâm trí của họ.
Hình như là lúc nào cũng có những khoãng cách, những giới hạn nào đó giữa họ và thế giới chung quanh : Họ lúc nào cũng bận rôn trong thế giới khép kính riêng rẻ của họ, thế giới của Tâm Trí ! ...
Hình như là lúc nào cũng có it nhất 2 Quy Trình ( Process ) dộc lập dang hoạt dông dồng thời trong Tâm Trí của họ, một quy trình thi dề di chuyển đi lại ( travel ), quy trình khác ( background ) thì ngấm ngầm, tiềm ẩn trong tâm trí họ, và luôn luôn bận rôn với những vấn dề khác ...
***
Thực tế thì thường có rất nhiều những quy trình ngấm ngầm trong tâm trí ta. Thí dụ như nếu khi ta ăn cơm phải có một chai bia hay là phải có ớt mới ngon, điều này có nghĩa là phải có 2 quy trình ngấm ngầm hiện hữu trong tâm trí ta là Quy-Trình-Ăn-Ớt và Quy-Trình-Uống-Bia, hai quy trình này lúc nào cũng trông đợi ta ăn cơm để chiếm hửu cả thể xác và tinh thần ta, bắt ta phải có ... ớt và có ... bia thì mới thỏa mản ...
Thí du như ăn cơm xong là phải hút thuốc, ngũ là nằm cong queo theo kiểu fotus ...
Những quy trình ngấm ngầm này không phải đã có khi ta bắt đầu có mặt trên cỏi đời này mà dã đươc phát sinh theo dòng thời gian trong cuộc đời ta, nó chính là cội nguồn của Ảo Giác ( Delusion ) và Trí Tưởng tượng ( Imagination ), lúc nào cũng xữ dụng rất nhiều năng lượng tinh thần ta bất kể ngày và đêm tức là luôn cả lúc ta đang ngủ. Kết quả là ta sẻ mau mệt mỏi và không còn nhiều năng lượng dể làm những việc hửu ích nữa! ...
******
Chúng ta càng bận rộn với những quy trình ngấm ngầm này, thì chúng ta càng bận rộn với trí óc suy nghĩ, và ta càng ngày càng lệ thuộc vào rất nhiều việc : ta phải hút thuốc, ta phải uống cà phê, ta phải uống Cola, ta phải ăn ớt, ta phải xem truyền hình ...
Ta bắt đầu không kiểm soát dược tự thân ta cả về vật chất lẩn tinh thần ...
Ta trở thành kẻ Nô Lệ của Tâm Trí ( Mind ) !
***
Nên biết rằng ngay cả lúc ta dang ngủ, thì những quy trình ngấm ngầm nay vẩn liên tục hoạt dộng ! Vì vậy mà trải qua bao năm tháng, ta cũng không thể có một giấc ngủ yên bình, mổi bửa sáng ta thức dậy không với sự sãng khoái , trí óc ta càng ngày càng kém sáng suốt, sự kiểm soát của cả thân thể và trí óc ta càng ngày càng yếu đi ...
Nói theo nhà phật thì ta dã
mất chính niệm rồi !
Ta đang ngồi ăn cơm mà dầu óc ta vẩn vấn vương những việc khác, ta ăn cơm mà không có ... ớt hay là ... bia thì không được ...
Đó chính là cội nguồn của bịnh tật và cũng là cội nguồn của những sự phiền nảo và mâu thuẩn với chính cuộc sống mình ...
***
Trong giai đoạn đen tối nhất của cuộc đời tôi, tức là vào năm thứ hai và thứ ba của nghề thất-nghiệp-kinh-niên, mổi lần tôi thấy đói bụng hay cần đi làm ... vệ sinh thì thường là quá ... trể ! Lý do đơn giản là trong giai đoạn đó, trong tâm trí tôi lúc đó có không biết bao nhiêu quy trình ngấm ngầm dến mức độ là tâm trí tôi không thể tiếp nhận kịp thời những tín hiệu báo đông từ ... bao tử của tôi ...
Một giấc ngủ yên bình với tôi lúc đó thì thiệt là khó hơn lên ... trời !
Nói theo nhà Phật thì tôi đã hoàn toàn mất Chính Niệm.
***
Vậy thì ta phải làm sao để tiêu trừ ( eliminate ) những quy trình ngấm ngầm dó ? Ta phải làm gì đây để chiếm lại quyền lảnh đạo của tự thân ta, cả tinh thần lẩn thể xác ? ...
Nói theo nhà Phật thì ta phải làm gì để
trở về với chính niệm ?
***
Nhưng mà sao là trở về với chính niệm ? Chính niệm ( full awareness ) là gì ?
Hiện nay vẩn có rất nhiều cuộc tranh cãi giữa các chuyên gia nổi tiếng ở Âu Châu và Mỹ về ý nghĩa của Awareness. Bởi vì bài viết nầy không phải là một Scientific Publication, ta không cần quá quan tâm về tính ambigue của terminology.
Theo thầy Nhất Hạnh thì Trở Về Với Chính Niệm, chính là trở về với giây phút hiện tại, tức là ta có mặt trong không gian và thời gian của giây phút này.
Nói một cách khác, ta không còn vấn vương với Quá Khứ, không còn hoài vọng về Tương Lai, không còn bân rộn trong tâm trí với bất cứ một đối vật ( object ) nào
không có thật trong giây phút đó !
Thực tế hơn nửa, một đứa bé 2 tuổi thường thì mổi sáng đều thức dậy trong sự sãng khoái, vui vẽ , cả thế giới chung quanh hình như lúc nào cũng có những cái gì hấp dẩn nó, tâm trí nó không chất chứa hận thù, nuối tiếc, hoài vọng, mưu toan, lo sợ ...
Nó có thể ngồi yên hàng giờ để bận rôn với vài món đồ chơi, cả vủ trụ chung quanh nó chì có hạnh phúc và yên bình ...
Đó chính là căn bản của Chính Niệm !
Dùng theo ngôn từ của thầy Nhất Hạnh thì
đi thì biết là đi, ngồi thì biết là ngồi, ăn thì biết là ăn, nằm thì biết là nằm, ngay cả đi ... cầu thì cũng biết là mình đang đi ... cầu ! ...
Thật là kinh khũng, thường khi ta vô nhà cầu ngồi đó, mà tâm trí ta cũng thường ở chổ ... khác. Hồi tôi mới đọc sách của ông Nhất Hạnh đến chổ đó, thì thấy tức ... cười quá, cái ông thày gì mà nói chuyện đi nhà ... cầu ! Nhưng dần dần thì tôi thấy những giòng chử dó thiệt là rỏ ràng, không thể nào rỏ ràng hơn nửa : Chính Niệm là phải bắt đầu từ những việc nho nhỏ như vậy.
Tôi phát hiện ra là mình ngồi ở trong nhà cầu mà đầu mình ở chổ ... khác, mình đang nấu cơm mà vẩn còn tức mình vì quên mua vài món dồ, cứ ngồi vô ghế là tay chưn lung tung ...
Tôi cũng phát hiện ra là hể khi nào mình ngôi vô ghế rất chính đạo, tức là ngồi và ý thức thân thể một cách rỏ ràng, thì mình có thể ngồi làm việc mấy tiếng đồng hồ liên tục không biết mệt, thời gian và không gian hình như là yên bình hơn , và ngay cả những tư tưỡng loạn động của trí óc cũng hình như không hiện hửu ...
Vài tháng trước, đang di trên dường phố Sài Gòn, đột nhiên tôi ý thức được toàn thân tôi. Điều đó có nghĩa là, tôi bước đi từng bước trong sự nhận biết đầy đủ tự thân tôi, điều đó cũng có nghĩa là thế giới chung quanh tôi đột nhiên trở nên thân thuộc lạ lùng, và tôi đột nhiên trở nên người ... khổng lồ, tất cả những phiền muộn, mặc cãm vì mình là kẻ bần cùng và thất-nghiệp-kinh-niên trong một phút giây đột nhiên trở thành quá khứ ...
***
Vậy thì làm thế nào để trở về với Chính Niệm ?
Dỉ nhiên là ta có thể học Thiền, học đi Kinh Hành ( tức là thiền hành, moving meditation ), ta có thể học Tai-Chí hay Yoga dể cũng cố ý thức về thân thể ta, và ta cũng có thể đến làng Hồng của thày Nhất Hạnh hay đến những trung tâm thiền học của các đại thiền gia mà học hỏi ...
Nhưng thực tế thì không phải ai cũng có những cơ may như vậy. Chẳng hạn như Nguyễn Sầu Riêng cho đến nay vẩn chưa dám nghĩ đến việc mua vé xe lửa qua Tây để coi Paris là cái ... mẹ gì thì còn nói chi đến Làng Hồng của thày Nhất Hạnh, thực tế thì ngay cả đọc sách cũng nhiều khi phải coi ... cọp, tức là đi đến tiệm sách đọc vài trang rồi ... về.
Một cách đơn giản nhất và cũng có lẻ hửu hiệu không kém các đại thiền ... gia là ta tự rèn luyện đúng theo lời của thày Nhất Hạnh : đi thì biết là đi, nằm thì biết là nằm, ngồi thì biết là ngồi, ngay cả ở trong nhà cầu thì mình cũng phải biết là mình đang ngồi trong nhà ... cầu !.
Tức là bất cứ lúc nào, dù đứng sắp hàng chờ tính tiền trong siêu thị, dù đang tắm, dù đang trong nhà vệ sinh, hay là nửa dêm thức giấc, đều cũng phải xem xét lại tự thân mình để
có mặt trong giây phút đó ...
Nên biết rằng khi ta thực hiện điều đó thì mặc nhiên ta dang thực tập Bốn Lãnh Vực Quán Niệm của nhà Phật : thân thể , cảm giác, tâm ý, và đối tượng của tâm ý.
Nên biết rằng khi mình để tâm vào hơi thở mình ( Meditation ), hay để tâm vào hành động và tâm ý của mình, chính là mình đang làm yếu đi những sự ràng buộc hay kết nối ( binding ) giửa những quy trình ngấm ngầm và tự thân mình, không để chúng có cơ hội làm chủ thân thể và tâm trí ta ( body and mind ), để rồi một lúc nào đó ta sẻ cắt dứt những binding này và vĩnh viển tiêu trừ những quy trình này ra khỏi tâm trí ta ...
***
Đến một lúc nào đó, đột nhiên ta thức ngộ một điều gì đó, một điều gì đó sai, không đúng mà ta vẩn thực hiện từ không biết bao nhiêu năm tháng rồi ...
Việc sai lầm đó dã trở thành một thứ vô thức, môt thứ tự động, một thứ Automation ( computer science ) hay là một thứ Quy Trình ( process, computer science ) thí dụ như, mổi khi ta mở cửa tủ lạnh để lấy nước uống thì lập tức ta lấy ... cola, mổi khi ta ngồi vào bàn ăn thì lập tức ta lấy ... ớt! ...
***
Đột nhiên ta thức ngộ, tai sao ta phải làm điều dó, tai sao ta phải ngồi như vậy, tại sao ta phải nằm như vậy , tai sao ta phải ăn ớt, tại sao ta phải hút thuốc ...
Ta đi tìm kiếm cái gì trong bao năm tháng,
Tai sao ta lại bất hạnh như vậy ...
Đó chính là bước bắt đầu của Đốn Ngộ, là bước bắt đầu để trở về với Chánh Niệm !
***
Ta bắt đầu tiêu diệt những quy trình ngấm ngầm, tiềm ẩn trong tâm trí ta.
Ta bắt đầu dập tan cái Tự Ngã.
Ta bắt đầu ý thức sự sống ta, trong Không Gian và Thời Gian, trong Giây Phút Hiên Tại ...
******
Như một khách lử hành xa nhà mấy chục năm tự nhiên thấy mình trở về Nhà. Ta bất ngờ thấy được tự thân ta.
Ta thấy rỏ tự thân ta như một ngôi nhà bẩn thỉu với đủ mọi thứ dơ bẩn qua bao năm tháng và đầy những mạng nhện !
Ta nhìn thấy mọi góc tối, mọi khoãng không gian trong nhà !
Ta nhìn thấy Không Gian và Thời Gian !
Ta nhìn thấy cái gì đó trong Thực Tướng của nó .
Một cái gì đó đã gắn liền với tự thân ta qua bao năm tháng, đột nhiên trở về với quá khứ, để rồi vỉnh viển không bao giờ trở lại có mặt trong giây phút hiện tại nửa !
Ta dã tiến được một bước quan trong trên đường trở về với thực tại hiên hửu ( Reality ) !
***
Một bữa nọ đang lúc ăn cơm, tôi đi lại nhà bếp cách bàn ăn vài thước để lấy ... ớt, giửa dường, đột nhiên tôi
thức ngộ, tôi trở lại bàn ăn, ngồi đàng hoàng một cách rất chính đạo, ăn một bửa ăn ngon lành không có ... ớt sau bao nhiêu năm tháng ...
Từ bao giờ tôi đã xử dụng ớt ?
Điều đó tôi hông thể nào biết dược, có lẽ là trong những năm chiến tranh. Hồi đó gia dình tôi có khi đến bửa cơm chỉ có nước mắm và ... ớt !
Mổi khi ăn cơm, Quy-Trình-ăn-ớt chiếm hửu thể xác tôi, và tự đông tôi đi lấy .. ớt. Có khi giửa trời mùa Dông lạnh giá mà tôi đạp xe đạp đi mấy cây số chỉ dể mua một gói ... ớt !
Nhưng từ đây, tôi đã được giải phóng ra khỏi quyền lực của ... ớt, Quy-Trình-ăn-ớt dã ... chết !
***
Nên biết rằng, cứ mổi một
Thức Ngộ nho nhỏ như việc chấm dứt ăn ớt, hay uống bia ... thì phần xuyên suốt trong tự thân ta mà nhà phật gọi là "Định" sẻ được cũng cố thêm để rồi những quy trình khó hơn như là hút thuốc, cũng sẻ bị tiêu diệt một bửa nào đó.
Cứ theo tiến trình đó thì dần dần, nhiều quy trình tiềm ẩn, âm thầm trong tâm trí ta sẻ bị tiêu trừ. Một khi tâm trí ta bớt bị nhiểu loạn bởi những quy trình "bất hợp pháp" đó, thì sự kiểm soát ( control, checking ) thân thể ta cũng tốt hơn, thí dụ như những tế bào chết hoặc dư thừa bi phế thải ra ngoài lập tức chứ không tồn tại lại lâu dài trong thân ta, thí dụ như tự nhiên ta biết khi nào ta đói ( đói thì biết là đói ) , khi nào ta no ( no thì biết là no ) , những chất liệu nào thân ta đã đầy đủ và không cần tiếp nhận thêm nửa ( đủ thì biết là đũ ) ...
Vì vậy mà mổi một ngày ta trở nên tốt hơn cả thể xác lẩn tâm thần, ta ngũ ngon hơn, ta thức dậy trong sự sảng khoái, dần dần ta ăn ít hơn, sự bực dọc buồn phiền cũng bi tiêu trừ dần dần ...
Ta được chuyển hóa thành một con người mới ...
***
Có thể là, một bửa nào đó, khi mà hầu hết những quy trình tiềm ần trong tâm trí ta đã bị tiêu diệt, hay là bị trong tình trạng ngơi nghỉ ( non actief ), tự nhiên ta hiện hửu trong một không gian yên bình, một sự yên tỉnh tuyệt đối như là một cuộc ngừng bắn trong môt trận đánh, như là một phòng điện toán ( computer room ) đột nhiên trong tình trạng ngơi nghỉ.
Những tư tưỡng nhiểu loạn tự nhiên biến mất.
Một sự yên bình ( peace ) hay hạnh phúc vô cớ ( without reason ) tự nhiên có mặt.
Như đứa bé buổi sáng thức dậy bận rộn với đồ chơi của nó, như là một ông già đã nhìn thấy Không Gian và Thời Gian ... ta có thể bận rộn suốt ngày với những việc hết sức bình thường như nấu cơm, giặt đồ, lau nhà, làm vệ sinh, đọc sách ... trong một niềm hạnh phúc vô cớ ...
******
Như những bệnh nhân trong bệnh viện tâm thần đột nhiên tỉnh dậy sau một giấc ngủ dài, họ nhìn thấy bác sĩ, nữ trợ tá. Họ cũng nhìn thấy cha mẹ, anh em, bạn hửu và cũng có khi họ nhìn thấy tình lữ hay con cái họ ...
Tự họ có thể bước đi, ăn uống, thay đồ ...
Họ nhìn thấy những cánh hoa Xuân trong khu vườn lân cận, họ nhìn thấy gió mùa Thu buổi sáng, và họ cũng nhìn thấy tuyết lạnh mùa Đông ngoài trời ...
Một lần nửa họ lại làm chủ sự sống họ.
Họ đang có mặt lúc này, ở dây, sau bao năm tháng đắm chìm trong hoang tưỡng ( Imagination, vô thức )...
******
Và ta cũng đang có mặt ở đây, trong cuộc sống này, sau bao năm tháng đắm chìm trong Vô Thức.
Ta đang có mặt hôm nay, trong những mầu nhiệm cũa Không Gian và Thời Gian,
với Thực Tại hiện hữu trong giây phúc này ! ...
Nguyễn Sầu Riêng.
Viết lại từ bãn tiếng Anh đã viết vào tháng Mười, năm 1999.
05 tháng Mười Một, 2006,
GHI CHÚ :
• Một vài kinh nghiệm khác của tôi có thể tìm thấy ở
Seeking for the true Happiness
• Thiệt ra,
không ăn ớt cũng chỉ là đối nghịch của
ăn ớt trong thế giới Nhị Phân mà thôi. Chính là
Không có mà cũng không không mới là rốt ráo của nhà Phật. Và quả nhiên là vậy, mấy năm gần đây tự nhiên tôi lại ăn ớt, uống bia, uống trà, uống Cafê ,uống Cola .... như thường.
Như vậy thì rốt cuột rồi khác nhau cái gì ? Đâu là cốt tủy của vấn đề ?
Hiện nay tôi
ăn ớt cũng được mà
không ăn ớt cũng được. Đến bửa cơm mà có ớt hay không có ớt cũng ... vậy !...
Vậy thì rốt ráo chính là sự gắn bó ( binding ), hay là sự mê luyến, hay là sự đam mê. Chính sự gắn bó này là cội nguồn của mọi phiền nảo và vô thức. Rỏ ràng là chính những gắn bó ( binding ) này xác minh sự phát sinh và sinh trưởng của những Quy-Trình tiềm ẩn, và sự tiêu trừ của những binding này, chính là sự hoại diệt cũa những quy trình liên hệ ...
Tuy nhiên khi Định Tâm mạnh, thì những gắn bó này không xảy ra. Thí dụ như buổi sáng uống Cafe vài lần thì lập tức tự thân ta phát hiện ra là không cần thiết nửa ...
• Tôi không phải là một Phật tử , tức là tôi chưa từng học Phật pháp , và tôi cũng chưa hề có dip may để được học hỏi từ những bậc thày như thày Nhât Hạnh hay là các đại thiền gia khác.
Vì vậy cho nên, những điều tôi nói về nhà Phật là những điều tôi tự hiểu qua sách vở, tài liệu cũng như xuyên qua thực chứng. Nhưng những điều này có thể đúng mà cũng có thể sai theo quan điễm nhà Phật. Đúng hay sai người đọc có thể tự kiểm chứng, có thể cho tôi biết, có thể cho mọi người khác biết trong My GuestBook, mà cũng có thể quên di ...
http://chinh-niem.blogspot.com/2006/10/dng-vo-chnh-nim.html
...
![[Image: Screenshot-2022-06-26-2-29-42-PM-3.png]](https://i.postimg.cc/0Q34FBPy/Screenshot-2022-06-26-2-29-42-PM-3.png)