2022-10-24, 12:42 AM
Mùa thu cuối cùng của Đoàn Chuẩn
Chiều nào áo tím nhiều quá, lòng thấy rộn ràng nhớ người...
(“Đường về Việt Bắc”)
Giọng hát Duy Trác dìu dặt cất lên trong một chiều cuối năm và trong tiết trời se se lạnh làm khơi dậy những xao xuyến bâng khuâng, đánh thức những nhớ thương dịu dàng.
Những nốt láy mềm mại, nhẹ nhàng ở chữ “nhớ” cũng vẽ lên một nét nhạc đẹp.
Giữa những dòng kẻ nhạc tưởng rằng chỉ thấp thoáng có một mầu xanh đó thôi, sao bỗng nhiên lạc ở đâu vào những tà áo tím. Áo tím chập chờn như cánh bướm. Mầu tím ấy vẫn là mầu của nhớ nhung, tưởng tiếc(?).
Mùa thu đã qua từ bao giờ. Thu tàn, nhưng đông vẫn chưa sang. Mùa thu ở đây có đẹp, nhưng ngắn ngủi. “Nhủ lòng thôi hết những mùa thu...” Người viết nên câu nhạc (hay câu thơ) buồn bã ấy cũng vừa mới lìa đời. Như chiếc lá thu lìa cành.
Tất cả những ai từng có một thời đã hát, đã nghe Đoàn Chuẩn-Từ Linh đều ít nhiều tỏ lòng tưởng tiếc đến ông, người từng viết nên những nét nhạc bay bướm bằng “nét bút đa tình lả lơi”. Người nhạc sĩ tài hoa ấy, chàng nghệ sĩ đa tình ấy đã vĩnh viễn xa lìa những mùa “thu trần gian” và những người yêu nhạc Đoàn Chuẩn-Từ Linh.
Đoàn Chuẩn, ông thực sự là “người tình của mùa thu”. Ông đã yêu mùa thu biết chừng nào. Cùng với Từ Linh, người bạn đường nghệ sĩ, ông đã không để lại gì nhiều lắm cho đời. Chỉ lác đác dăm bản tình ca mùa thu. Chừng đó thôi, đâu có gì nhiều, nhưng cũng đủ làm lay động những trái tim, làm ngát hương cho cuộc sống và làm đẹp thêm cho những mối tình (dẫu “vẹn câu thề” hay “dở dang”). Cùng với mùa thu ấy, cùng với cây đàn ấy, ông đã “nâng phím tơ lên” dệt cho đời những khúc nhạc tình chan chứa thương yêu. Trước sau Đoàn Chuẩn vẫn chỉ nhận mình là tay soạn nhạc “tài tử”, chỉ để vui chơi thôi chứ không phải chuyên nghiệp. Thế nhưng chính cái phong cách nghệ sĩ ấy, chính những nét nhạc lãng đãng ấy lại như có sức hút làm mê hoặc lòng người. Những “thu quyến rũ”, những “lá thư”, những “dang dở”..., đấy là những tâm sự, là nỗi lòng của ông trải lên dòng nhạc ấy, và rất nhiều người sau đấy lại mượn dòng nhạc của ông để gửi gấm nỗi niềm tâm sự, hoặc tìm gặp tâm sự của chính mình. Như vậy làm sao mà không thấy lòng lắng xuống khi nghe những bản tình ca êm dịu ấy.
“Cuộc sống của Đoàn Chuẩn chỉ có một mục đích là làm nên những bản tình ca. Anh sáng tác không nhiều, nhưng bài ca nào cũng say đắm, lãng mạn và thành thực. Con người lãng tử ấy đã để lại cho đời những ca khúc bất hủ,” một người bạn của Đoàn Chuẩn, nhạc sĩ Tô Vũ, đã nói về ông như vậy. Trong lời nhận xét về những bản tình ca ấy, có một chữ tôi cho là đúng hơn cả, không phải “say đắm” hay “lãng mạn”, mà là chữ “thành thực”. (Những nhận xét ấy cũng “thành thực”nữa). Nói đúng hơn, Đoàn Chuẩn, ông đã say đắm, đã lãng mạn một cách thành thực khi viết nên những bản tình ca ấy. Chính là ở sự thành thực, chứ không phải điều gì khác đã dẫn người nghe lại gần dòng nhạc của ông, để nghe những lời ông nói. “Nhớ nhau từng phút, yêu từng giây...” (“Đường về Việt Bắc”), đó không phải là những lời tình “say đắm, lãng mạn và thành thực” quá hay sao(?). Còn lời nào thành thực hơn thế nữa... Chỉ những cảm xúc, những rung động thành thực mới truyền được cảm xúc, rung động tới người thưởng ngoạn. Những cảm xúc giả dễ nhận biết và khó mà đánh lừa được ai.
Đoàn Chuẩn, “chàng phiêu lãng ôm đàn tới giữa đời” (4) ấy, đã sống đã yêu thiết tha, sôi nổi, đã có những sáng nao nức “mong chờ mùa thu”, những chiều dõi mắt lặng nhìn “mây bay về đâu cuối trời”, những “đêm đêm ngồi chờ sáng mơ ai”... Và ông cũng đã viết bao nhiêu là “lá thư xanh màu yêu”, bao nhiêu là “phong thư ngào ngạt hương” và rồi đã đốt, đốt hết, đốt sạch để không còn lại dấu vết gì (nhưng tình vẫn không cháy được!). Và ông cũng đã dệt bao nhiêu là “cung đàn yêu”, đã gửi bao nhiêu là “bướm đa tình về hoa”, và rồi hoa tàn, tình cũng tan theo không gian, nhạc cũng bay theo không gian. Sau cùng, ông chẳng còn lại chút gì.
Đoàn Chuẩn, “con người lãng tử ấy”, nói như Tô Vũ, trong những năm tháng cuối đời, thế nào lại chẳng có những lần hồi tưởng, lại chẳng có những lúc “nhớ tới mùa thu năm nào lênh đênh rừng cùng sông...”, “nhớ tới ngày nào cùng bước đến cầu...”, thế nào lại chẳng có những phút muốn quay về chốn xưa để ngồi lại bên cầu, để nhìn xuống dòng sông êm đềm xuôi chảy, để soi tìm lại những đời người đã cũ...
Trở lại với bài phỏng vấn ở trong nước, khi được hỏi: “Sao ông không sáng tác thêm nữa mà chỉ chừng ấy bài rồi thôi?”, Đoàn Chuẩn chỉ trả lời đại khái “đã cạn tình cạn ý, có làm thêm nữa cũng chẳng hay ho gì”. Câu trả lời ấy tôi cho là đúng mà không đúng. Anh chàng (hay cô nàng) phỏng vấn ấy cũng chỉ hỏi để mà hỏi (trong lúc đã thừa hiểu tại sao), và ông cũng chỉ trả lời như thế cho... qua chuyện. Có điều gì không thật trong câu hỏi lẫn câu trả lời. Ở một nơi mà mọi người đều có vẻ như đang đóng kịch, những cái tưởng như thật ấy lại là những cái giả, và dường như mọi người đã quen rồi những kiểu cách ấy. Nhạc tình là muôn thuở, lại là “tình nghệ sĩ” nữa, làm sao mà cạn nổi! (Tôi cố hình dung nét mặt của ông khi phải trả lời câu ấy, chắc là vừa trầm ngâm, vừa lộ vẻ... chán đời). Ai cũng hiểu rằng trong khí thế hừng hực “cách mạng” buổi ấy mà vẫn thản nhiên “nâng phím tơ lên mấy cung lả lơi”, vẫn nhất định chỉ yêu có một “màu xanh ái ân” đó thôi (vì đã “trót yêu” rồi) chứ không chịu yêu màu mè nào khác, vẫn nhất định chỉ yêu có một mùa “thu trần gian” đó thôi chứ không phải mùa thu nào khác thì chỉ có... tự mình làm khổ mình, và dễ gì phút này còn ngồi yên được ở đấy để mà... trả lời những câu “phỏng vấn”.
Một câu hỏi khác cũng “thật mà giả” như thế, nhưng lại nhận được câu trả lời khá thú vị. Khi được hỏi: “Ông vẫn nói là ‘thấy hối tiếc nhiều...’ trong những lời nhạc, vậy thì điều gì làm ông hối tiếc nhất trong đời?”, Đoàn Chuẩn đã trả lời (không rõ thật hay đùa) ông chỉ tiếc có một điều là, suốt đời ông chỉ yêu cái đẹp, vậy mà những cô ca sĩ hát nhạc của ông, tuy hát có hay, nhưng lại chẳng có cô nào... đẹp cả! Người phỏng vấn bèn hỏi tiếp: “Thế thì ca sĩ nào, theo ông, hát nhạc Đoàn Chuẩn-Từ Linh hay nhất?”, ông kể ra được vài tên tuổi ca sĩ ở... trong nước. Về điều mà ông tỏ ra hối tiếc ấy, tôi mong là ông chỉ nói đùa cho vui vậy, nhưng nếu ông nói thật, dù không muốn làm một sự so sánh, tôi thực sự lấy làm “hối tiếc” cho ông là ông đã không được nghe (và thấy) những ca sĩ ở miền Nam trước đây hát nhạc Đoàn Chuẩn-Từ Linh. Nếu có, chắc là ông sẽ rút lại câu nói ấy, hoặc ít ra cũng không phải thất vọng nhiều lắm.
Nhưng thôi, tiếc mà chi... Ông đã chẳng nói vậy sao?
Câu hỏi sau cùng, khá hơn một chút và dù sao cũng còn là một “câu hỏi”, tuy nhận được câu trả lời khá ngậm ngùi. Đấy là câu hỏi về những giấc mơ.
Đoàn Chuẩn, ông đã từng có, từng nói về những giấc mơ. Ông đã mơ mộng biết chừng nào, tâm hồn ông tràn đầy những ước mơ, cho dù những ước mơ và những hối tiếc luôn đến cùng một lúc.
Tà áo xanh nào về với giấc mơ... Người mơ không đến bao giờ...
(“Thu quyến rũ”)
“Ông ước mơ điều gì trong những ngày còn lại ở thế gian này?”, người phỏng vấn đặt câu hỏi. Sau một phút im lặng (như đã im lặng như thế suốt bao năm), ông khẽ lắc đầu, nói chẳng còn ước mơ, mơ ước gì cả, hay nếu có, chỉ là cuộc hành trình êm ả, chỉ là được ra đi thanh thản, nhẹ nhàng... Ít ra có lẽ đây là giấc mơ sau cùng ông đã thực hiện được. Từ đầu năm 2000, do đứt mạch máu não, ông đã rơi vào trạng thái chập chờn khi tỉnh khi mê. Ông nằm đó, bất động trên giường bệnh, mắt nhắm nghiền như đang ngủ say, như đang chìm đắm trong giấc mộng dài, mãi cho đến lúc lặng lẽ ra đi...
Cái chết của Đoàn Chuẩn gần đây thực sự không gây xúc động nhiều lắm, không để lại tiếc thương nhiều lắm đối với những người yêu nhạc của ông, để gọi là một mất mát lớn, vì sau này hầu như ông đã ngưng sáng tác (đối với công chúng, người nghệ sĩ không tiếp tục sáng tạo thêm được nữa xem như đã chết theo nghĩa nào đó), nhưng có làm người ta tưởng nhớ đến ông và muốn tìm nghe lại Đoàn Chuẩn-Từ Linh.
“Hoa tàn, nhạc bay theo không gian...”
Khi cho chạy lại cuốn video tape ca nhạc ấy, tôi thấy Đoàn Chuẩn vẫn còn ngồi đó, vẫn còn điếu thuốc trên tay ông. Hầu như lúc nào trên tay ông cũng là điếu thuốc (tựa như Văn Cao, lúc nào cũng ly rượu trên tay). Ông đốt thuốc liên tục, thả khói mơ màng. Khói thuốc mơ màng và đôi mắt ông cũng mơ màng. Ông nghĩ ngợi gì, hay chẳng nghĩ ngợi gì. Trông ông giống như người đợi chờ mà không đợi chờ điều gì cả, hay như người ngồi đợi hoài những giấc mơ “không đến bao giờ”. Ông sống lặng lẽ như một cái bóng, và cử động cũng chậm chạp, nhẹ nhàng như một cái bóng, không nói không năng, không thấy có nụ cười, khuôn mặt không biểu lộ nét vui hay buồn.
Tôi thấy Đoàn Chuẩn vẫn còn ngồi đó, vẫn còn ánh mắt mơ màng, vẫn còn đăm đăm nhìn ra khoảng sân trước nhà. Ông nhìn ngắm hay tìm kiếm gì vậy? Đêm đêm nhìn cây trút lá, lòng thấy rộn ràng, ngỡ bóng ai về... Những phút sướng vui rộn ràng ấy chắc cũng chẳng kéo dài được lâu, chắc cũng chỉ là những phút giây hạnh phúc thật ngắn ngủi... Nhưng ông cũng đã bằng lòng, và cũng đã tận hưởng những giây phút ấy. Hơn thế nữa, tôi cho là ông cũng đã san sẻ với chúng ta, những người nghe nhạc của ông, chút hạnh phúc như gió thoảng qua ấy. Hạnh phúc như gió thoảng, có phải đấy là những phút giây chìm đắm trong thế giới lãng đãng của âm thanh, những phút giây thả hồn theo tiếng nhạc bềnh bồng và giọng hát dịu dàng cất lên giữa khoảng không gian thật yên tĩnh, thật lắng đọng, trong tiết trời se se lạnh của một ngày chớm thu. Với bao tà áo xanh, đây mùa thu... Tôi chắc là không có lúc nào người nghe nhạc cảm thấy thèm một hơi thuốc, một ngụm café nóng hơn là lúc ấy.
Nghe nhạc Đoàn Chuẩn-Từ Linh đôi lúc có được những khoảnh khắc hạnh phúc như thế, cũng tựa như những phút giây “lòng thấy rộn ràng” của người đã viết nên những tình khúc ấy. Còn mong gì hơn thế nữa. Cám ơn Đoàn Chuẩn-Từ Linh, cám ơn những khoảnh khắc hạnh phúc ấy.
Mùa thu đã qua từ bao giờ. Thu tàn, nhưng đông vẫn chưa sang... Những cánh hoa hướng dương đã tàn tạ trong đêm tối. Những chiếc lá thu còn lại đôi ba cánh rồi cũng sẽ lìa cành.
Nhủ lòng thôi hết những mùa thu...
Câu hát ấy nghe như tiếng thở dài thật nhẹ, như bước chân ai thật khẽ vừa lặng lẽ rời bỏ chốn này, như tiếng động thật nhẹ nhàng của chiếc lá cuối cùng vừa rụng xuống trong một ngày tàn thu.
Hình ảnh sau cùng về Đoàn Chuẩn tôi còn giữ được, và chắc là còn giữ được mãi về sau này, là những ngón tay kẹp điếu thuốc của ông và những cử chỉ thật nhẹ nhàng, thong thả, gạt tàn thuốc vào chiếc gạt tàn trên mặt bàn. Trong lúc bà vợ ông nói và nói để trả lời các câu hỏi, ông ngồi lặng thinh, dõi mắt theo làn khói thuốc (như thể những chuyện ấy chẳng có chút gì liên quan tới ông). Đôi mắt vẫn như đắm chìm trong một thế giới nào khác. Thật khó mà biết được một người ngồi lặng im với dáng điệu và cử chỉ như thế, với nét mặt không biểu lộ cảm xúc nào như thế, đang nghĩ gì trong đầu. Thế nhưng không hiểu sao, ánh mắt mơ màng ấy và ngón tay trỏ gõ gõ trên chiếc gạt tàn ấy theo một nhịp thật chậm rãi, thật thong thả và thật đều đặn ấy vẫn cho tôi cảm tưởng rằng ông đang chăm chú lắng nghe những nốt nhạc. Những nốt nhạc thật xa xăm mà cũng thật gần gũi, những nốt nhạc từng có một thời cùng với ông, và người bạn đường nghệ sĩ của ông, đi suốt chặng đường dài tuổi trẻ. Những nốt nhạc bềnh bồng dắt đưa ông về thăm lại những cây cỏ xanh tươi trên con đường trí nhớ, cho ông tìm gặp lại những mùa thu đã xa như dĩ vãng, những tà áo mầu xanh thắm bay lượn chập chờn, và cũng rót xuống cho ông, chàng nghệ sĩ đa tình một thuở, những yêu thương đằm thắm nhất của một mùa nào lãng mạn.
Lê Hữu
(1) Thơ Vũ Thành
(2) Ảo ảnh, nhạc Y Vân
(3) Thúy đã đi rồi, nhạc Y Vân
(4) Tà áo Văn Quân, nhạc Phạm Duy Nhượng
* Những chữ in nghiêng trong bài là ca từ Đoàn Chuẩn-Từ Linh
(Tạp chí Văn Học, Calif., 8/2002)
/* nguồn: https://amnhac.fm/doan-chuan/4115-doan-c...o-lang-man
Chiều nào áo tím nhiều quá, lòng thấy rộn ràng nhớ người...
(“Đường về Việt Bắc”)
Giọng hát Duy Trác dìu dặt cất lên trong một chiều cuối năm và trong tiết trời se se lạnh làm khơi dậy những xao xuyến bâng khuâng, đánh thức những nhớ thương dịu dàng.
Những nốt láy mềm mại, nhẹ nhàng ở chữ “nhớ” cũng vẽ lên một nét nhạc đẹp.
Giữa những dòng kẻ nhạc tưởng rằng chỉ thấp thoáng có một mầu xanh đó thôi, sao bỗng nhiên lạc ở đâu vào những tà áo tím. Áo tím chập chờn như cánh bướm. Mầu tím ấy vẫn là mầu của nhớ nhung, tưởng tiếc(?).
Mùa thu đã qua từ bao giờ. Thu tàn, nhưng đông vẫn chưa sang. Mùa thu ở đây có đẹp, nhưng ngắn ngủi. “Nhủ lòng thôi hết những mùa thu...” Người viết nên câu nhạc (hay câu thơ) buồn bã ấy cũng vừa mới lìa đời. Như chiếc lá thu lìa cành.
Tất cả những ai từng có một thời đã hát, đã nghe Đoàn Chuẩn-Từ Linh đều ít nhiều tỏ lòng tưởng tiếc đến ông, người từng viết nên những nét nhạc bay bướm bằng “nét bút đa tình lả lơi”. Người nhạc sĩ tài hoa ấy, chàng nghệ sĩ đa tình ấy đã vĩnh viễn xa lìa những mùa “thu trần gian” và những người yêu nhạc Đoàn Chuẩn-Từ Linh.
Đoàn Chuẩn, ông thực sự là “người tình của mùa thu”. Ông đã yêu mùa thu biết chừng nào. Cùng với Từ Linh, người bạn đường nghệ sĩ, ông đã không để lại gì nhiều lắm cho đời. Chỉ lác đác dăm bản tình ca mùa thu. Chừng đó thôi, đâu có gì nhiều, nhưng cũng đủ làm lay động những trái tim, làm ngát hương cho cuộc sống và làm đẹp thêm cho những mối tình (dẫu “vẹn câu thề” hay “dở dang”). Cùng với mùa thu ấy, cùng với cây đàn ấy, ông đã “nâng phím tơ lên” dệt cho đời những khúc nhạc tình chan chứa thương yêu. Trước sau Đoàn Chuẩn vẫn chỉ nhận mình là tay soạn nhạc “tài tử”, chỉ để vui chơi thôi chứ không phải chuyên nghiệp. Thế nhưng chính cái phong cách nghệ sĩ ấy, chính những nét nhạc lãng đãng ấy lại như có sức hút làm mê hoặc lòng người. Những “thu quyến rũ”, những “lá thư”, những “dang dở”..., đấy là những tâm sự, là nỗi lòng của ông trải lên dòng nhạc ấy, và rất nhiều người sau đấy lại mượn dòng nhạc của ông để gửi gấm nỗi niềm tâm sự, hoặc tìm gặp tâm sự của chính mình. Như vậy làm sao mà không thấy lòng lắng xuống khi nghe những bản tình ca êm dịu ấy.
“Cuộc sống của Đoàn Chuẩn chỉ có một mục đích là làm nên những bản tình ca. Anh sáng tác không nhiều, nhưng bài ca nào cũng say đắm, lãng mạn và thành thực. Con người lãng tử ấy đã để lại cho đời những ca khúc bất hủ,” một người bạn của Đoàn Chuẩn, nhạc sĩ Tô Vũ, đã nói về ông như vậy. Trong lời nhận xét về những bản tình ca ấy, có một chữ tôi cho là đúng hơn cả, không phải “say đắm” hay “lãng mạn”, mà là chữ “thành thực”. (Những nhận xét ấy cũng “thành thực”nữa). Nói đúng hơn, Đoàn Chuẩn, ông đã say đắm, đã lãng mạn một cách thành thực khi viết nên những bản tình ca ấy. Chính là ở sự thành thực, chứ không phải điều gì khác đã dẫn người nghe lại gần dòng nhạc của ông, để nghe những lời ông nói. “Nhớ nhau từng phút, yêu từng giây...” (“Đường về Việt Bắc”), đó không phải là những lời tình “say đắm, lãng mạn và thành thực” quá hay sao(?). Còn lời nào thành thực hơn thế nữa... Chỉ những cảm xúc, những rung động thành thực mới truyền được cảm xúc, rung động tới người thưởng ngoạn. Những cảm xúc giả dễ nhận biết và khó mà đánh lừa được ai.
Đoàn Chuẩn, “chàng phiêu lãng ôm đàn tới giữa đời” (4) ấy, đã sống đã yêu thiết tha, sôi nổi, đã có những sáng nao nức “mong chờ mùa thu”, những chiều dõi mắt lặng nhìn “mây bay về đâu cuối trời”, những “đêm đêm ngồi chờ sáng mơ ai”... Và ông cũng đã viết bao nhiêu là “lá thư xanh màu yêu”, bao nhiêu là “phong thư ngào ngạt hương” và rồi đã đốt, đốt hết, đốt sạch để không còn lại dấu vết gì (nhưng tình vẫn không cháy được!). Và ông cũng đã dệt bao nhiêu là “cung đàn yêu”, đã gửi bao nhiêu là “bướm đa tình về hoa”, và rồi hoa tàn, tình cũng tan theo không gian, nhạc cũng bay theo không gian. Sau cùng, ông chẳng còn lại chút gì.
Đoàn Chuẩn, “con người lãng tử ấy”, nói như Tô Vũ, trong những năm tháng cuối đời, thế nào lại chẳng có những lần hồi tưởng, lại chẳng có những lúc “nhớ tới mùa thu năm nào lênh đênh rừng cùng sông...”, “nhớ tới ngày nào cùng bước đến cầu...”, thế nào lại chẳng có những phút muốn quay về chốn xưa để ngồi lại bên cầu, để nhìn xuống dòng sông êm đềm xuôi chảy, để soi tìm lại những đời người đã cũ...
Trở lại với bài phỏng vấn ở trong nước, khi được hỏi: “Sao ông không sáng tác thêm nữa mà chỉ chừng ấy bài rồi thôi?”, Đoàn Chuẩn chỉ trả lời đại khái “đã cạn tình cạn ý, có làm thêm nữa cũng chẳng hay ho gì”. Câu trả lời ấy tôi cho là đúng mà không đúng. Anh chàng (hay cô nàng) phỏng vấn ấy cũng chỉ hỏi để mà hỏi (trong lúc đã thừa hiểu tại sao), và ông cũng chỉ trả lời như thế cho... qua chuyện. Có điều gì không thật trong câu hỏi lẫn câu trả lời. Ở một nơi mà mọi người đều có vẻ như đang đóng kịch, những cái tưởng như thật ấy lại là những cái giả, và dường như mọi người đã quen rồi những kiểu cách ấy. Nhạc tình là muôn thuở, lại là “tình nghệ sĩ” nữa, làm sao mà cạn nổi! (Tôi cố hình dung nét mặt của ông khi phải trả lời câu ấy, chắc là vừa trầm ngâm, vừa lộ vẻ... chán đời). Ai cũng hiểu rằng trong khí thế hừng hực “cách mạng” buổi ấy mà vẫn thản nhiên “nâng phím tơ lên mấy cung lả lơi”, vẫn nhất định chỉ yêu có một “màu xanh ái ân” đó thôi (vì đã “trót yêu” rồi) chứ không chịu yêu màu mè nào khác, vẫn nhất định chỉ yêu có một mùa “thu trần gian” đó thôi chứ không phải mùa thu nào khác thì chỉ có... tự mình làm khổ mình, và dễ gì phút này còn ngồi yên được ở đấy để mà... trả lời những câu “phỏng vấn”.
Một câu hỏi khác cũng “thật mà giả” như thế, nhưng lại nhận được câu trả lời khá thú vị. Khi được hỏi: “Ông vẫn nói là ‘thấy hối tiếc nhiều...’ trong những lời nhạc, vậy thì điều gì làm ông hối tiếc nhất trong đời?”, Đoàn Chuẩn đã trả lời (không rõ thật hay đùa) ông chỉ tiếc có một điều là, suốt đời ông chỉ yêu cái đẹp, vậy mà những cô ca sĩ hát nhạc của ông, tuy hát có hay, nhưng lại chẳng có cô nào... đẹp cả! Người phỏng vấn bèn hỏi tiếp: “Thế thì ca sĩ nào, theo ông, hát nhạc Đoàn Chuẩn-Từ Linh hay nhất?”, ông kể ra được vài tên tuổi ca sĩ ở... trong nước. Về điều mà ông tỏ ra hối tiếc ấy, tôi mong là ông chỉ nói đùa cho vui vậy, nhưng nếu ông nói thật, dù không muốn làm một sự so sánh, tôi thực sự lấy làm “hối tiếc” cho ông là ông đã không được nghe (và thấy) những ca sĩ ở miền Nam trước đây hát nhạc Đoàn Chuẩn-Từ Linh. Nếu có, chắc là ông sẽ rút lại câu nói ấy, hoặc ít ra cũng không phải thất vọng nhiều lắm.
Nhưng thôi, tiếc mà chi... Ông đã chẳng nói vậy sao?
Câu hỏi sau cùng, khá hơn một chút và dù sao cũng còn là một “câu hỏi”, tuy nhận được câu trả lời khá ngậm ngùi. Đấy là câu hỏi về những giấc mơ.
Đoàn Chuẩn, ông đã từng có, từng nói về những giấc mơ. Ông đã mơ mộng biết chừng nào, tâm hồn ông tràn đầy những ước mơ, cho dù những ước mơ và những hối tiếc luôn đến cùng một lúc.
Tà áo xanh nào về với giấc mơ... Người mơ không đến bao giờ...
(“Thu quyến rũ”)
“Ông ước mơ điều gì trong những ngày còn lại ở thế gian này?”, người phỏng vấn đặt câu hỏi. Sau một phút im lặng (như đã im lặng như thế suốt bao năm), ông khẽ lắc đầu, nói chẳng còn ước mơ, mơ ước gì cả, hay nếu có, chỉ là cuộc hành trình êm ả, chỉ là được ra đi thanh thản, nhẹ nhàng... Ít ra có lẽ đây là giấc mơ sau cùng ông đã thực hiện được. Từ đầu năm 2000, do đứt mạch máu não, ông đã rơi vào trạng thái chập chờn khi tỉnh khi mê. Ông nằm đó, bất động trên giường bệnh, mắt nhắm nghiền như đang ngủ say, như đang chìm đắm trong giấc mộng dài, mãi cho đến lúc lặng lẽ ra đi...
Cái chết của Đoàn Chuẩn gần đây thực sự không gây xúc động nhiều lắm, không để lại tiếc thương nhiều lắm đối với những người yêu nhạc của ông, để gọi là một mất mát lớn, vì sau này hầu như ông đã ngưng sáng tác (đối với công chúng, người nghệ sĩ không tiếp tục sáng tạo thêm được nữa xem như đã chết theo nghĩa nào đó), nhưng có làm người ta tưởng nhớ đến ông và muốn tìm nghe lại Đoàn Chuẩn-Từ Linh.
“Hoa tàn, nhạc bay theo không gian...”
Khi cho chạy lại cuốn video tape ca nhạc ấy, tôi thấy Đoàn Chuẩn vẫn còn ngồi đó, vẫn còn điếu thuốc trên tay ông. Hầu như lúc nào trên tay ông cũng là điếu thuốc (tựa như Văn Cao, lúc nào cũng ly rượu trên tay). Ông đốt thuốc liên tục, thả khói mơ màng. Khói thuốc mơ màng và đôi mắt ông cũng mơ màng. Ông nghĩ ngợi gì, hay chẳng nghĩ ngợi gì. Trông ông giống như người đợi chờ mà không đợi chờ điều gì cả, hay như người ngồi đợi hoài những giấc mơ “không đến bao giờ”. Ông sống lặng lẽ như một cái bóng, và cử động cũng chậm chạp, nhẹ nhàng như một cái bóng, không nói không năng, không thấy có nụ cười, khuôn mặt không biểu lộ nét vui hay buồn.
Tôi thấy Đoàn Chuẩn vẫn còn ngồi đó, vẫn còn ánh mắt mơ màng, vẫn còn đăm đăm nhìn ra khoảng sân trước nhà. Ông nhìn ngắm hay tìm kiếm gì vậy? Đêm đêm nhìn cây trút lá, lòng thấy rộn ràng, ngỡ bóng ai về... Những phút sướng vui rộn ràng ấy chắc cũng chẳng kéo dài được lâu, chắc cũng chỉ là những phút giây hạnh phúc thật ngắn ngủi... Nhưng ông cũng đã bằng lòng, và cũng đã tận hưởng những giây phút ấy. Hơn thế nữa, tôi cho là ông cũng đã san sẻ với chúng ta, những người nghe nhạc của ông, chút hạnh phúc như gió thoảng qua ấy. Hạnh phúc như gió thoảng, có phải đấy là những phút giây chìm đắm trong thế giới lãng đãng của âm thanh, những phút giây thả hồn theo tiếng nhạc bềnh bồng và giọng hát dịu dàng cất lên giữa khoảng không gian thật yên tĩnh, thật lắng đọng, trong tiết trời se se lạnh của một ngày chớm thu. Với bao tà áo xanh, đây mùa thu... Tôi chắc là không có lúc nào người nghe nhạc cảm thấy thèm một hơi thuốc, một ngụm café nóng hơn là lúc ấy.
Nghe nhạc Đoàn Chuẩn-Từ Linh đôi lúc có được những khoảnh khắc hạnh phúc như thế, cũng tựa như những phút giây “lòng thấy rộn ràng” của người đã viết nên những tình khúc ấy. Còn mong gì hơn thế nữa. Cám ơn Đoàn Chuẩn-Từ Linh, cám ơn những khoảnh khắc hạnh phúc ấy.
Mùa thu đã qua từ bao giờ. Thu tàn, nhưng đông vẫn chưa sang... Những cánh hoa hướng dương đã tàn tạ trong đêm tối. Những chiếc lá thu còn lại đôi ba cánh rồi cũng sẽ lìa cành.
Nhủ lòng thôi hết những mùa thu...
Câu hát ấy nghe như tiếng thở dài thật nhẹ, như bước chân ai thật khẽ vừa lặng lẽ rời bỏ chốn này, như tiếng động thật nhẹ nhàng của chiếc lá cuối cùng vừa rụng xuống trong một ngày tàn thu.
Hình ảnh sau cùng về Đoàn Chuẩn tôi còn giữ được, và chắc là còn giữ được mãi về sau này, là những ngón tay kẹp điếu thuốc của ông và những cử chỉ thật nhẹ nhàng, thong thả, gạt tàn thuốc vào chiếc gạt tàn trên mặt bàn. Trong lúc bà vợ ông nói và nói để trả lời các câu hỏi, ông ngồi lặng thinh, dõi mắt theo làn khói thuốc (như thể những chuyện ấy chẳng có chút gì liên quan tới ông). Đôi mắt vẫn như đắm chìm trong một thế giới nào khác. Thật khó mà biết được một người ngồi lặng im với dáng điệu và cử chỉ như thế, với nét mặt không biểu lộ cảm xúc nào như thế, đang nghĩ gì trong đầu. Thế nhưng không hiểu sao, ánh mắt mơ màng ấy và ngón tay trỏ gõ gõ trên chiếc gạt tàn ấy theo một nhịp thật chậm rãi, thật thong thả và thật đều đặn ấy vẫn cho tôi cảm tưởng rằng ông đang chăm chú lắng nghe những nốt nhạc. Những nốt nhạc thật xa xăm mà cũng thật gần gũi, những nốt nhạc từng có một thời cùng với ông, và người bạn đường nghệ sĩ của ông, đi suốt chặng đường dài tuổi trẻ. Những nốt nhạc bềnh bồng dắt đưa ông về thăm lại những cây cỏ xanh tươi trên con đường trí nhớ, cho ông tìm gặp lại những mùa thu đã xa như dĩ vãng, những tà áo mầu xanh thắm bay lượn chập chờn, và cũng rót xuống cho ông, chàng nghệ sĩ đa tình một thuở, những yêu thương đằm thắm nhất của một mùa nào lãng mạn.
Lê Hữu
(1) Thơ Vũ Thành
(2) Ảo ảnh, nhạc Y Vân
(3) Thúy đã đi rồi, nhạc Y Vân
(4) Tà áo Văn Quân, nhạc Phạm Duy Nhượng
* Những chữ in nghiêng trong bài là ca từ Đoàn Chuẩn-Từ Linh
(Tạp chí Văn Học, Calif., 8/2002)
/* nguồn: https://amnhac.fm/doan-chuan/4115-doan-c...o-lang-man
![[Image: K6bu1Jw.png]](https://i.imgur.com/K6bu1Jw.png){kind=small}