[LeThanhPhong]

Phật Pháp Căn Bản Phần II – Phụ Lục –
Hướng Dẫn Hành Thiền
Tác giả: U Silananda
Người dịch: Sư Khánh Hỷ
https://theravada.vn/phat-phap-can-ban-p...anh-thien/


THIỀN MINH SÁT 
Hòa thượng Mahasi

 

Thực tập Thiền Minh Sát là nỗ lực quán sát chánh niệm của thiền sinh để thấy rõ ràng chính xác bản chất của các hiện tượng tâm vật lý đang xảy ra trong chính thân thể mình.

Hiện tượng vật lý là những vật hay đối tượng mà thiền sinh thấy rõ ràng chung quanh họ.  Toàn cơ thể của thiền sinh mà thiền sinh có thể nhận ra một cách rõ ràng là tập hợp của một nhóm vật chất (rūpa) và những hiện tượng tâm lý hay tâm, là những hoạt động của ý thức hay nhận biết (nāma).

Chúng ta sẽ thấy rõ các hiện tượng tâm vật lý hay vật chất và tâm này mỗi khi có sự nhìn, nghe, ngửi, nếm, xúc chạm hay suy nghĩ diễn ra.  Chúng ta phải nhận biết những hiện tượng này bằng cách quán sát và ghi nhận: thấy, thấy, thấy;  nghe, nghe, nghe;  ngửi, ngửi, ngửi; nếm, nếm, nếm;  đụng, đụng, đụng  hoặc  suy nghĩ, suy nghĩ, suy nghĩ.

Mỗi khi thấy, nghe, ngửi, nếm, đụng hay suy nghĩ, thiền sinh đều phải ghi nhận.  Nhưng khi mới bắt đầu thực tập, thiền sinh không thể ghi nhận được từng chuyện xảy ra.  Bởi thế, các thiền sinh mới chỉ nên tập ghi nhận những gì dễ nhận ra mà thôi.

Mỗi khi thở, bụng phồng lên và xẹp xuống.  Các chuyển động này thường dễ nhận ra.  Sự chuyển động này là đặc tính của gió vāyo dhātu (yếu tố chuyển động hay yếu tố gió).  Thiền sinh nên bắt đầu ghi nhận những chuyển động này bằng cách chú tâm quán sát bụng.  Bạn sẽ thấy bụng phồng lên khi bạn hít vào và xẹp xuống khi bạn thở ra.  Khi bụng phồng lên, bạn ghi nhận phồng, phồng, phồng, và khi bụng xẹp xuống thì ghi nhận xẹp, xẹp, xẹp.  Nếu không thấy được chuyển động phồng xẹp thì hãy đặt tay lên bụng để ghi nhận.  

Không nên thúc ép hơi thở, đừng cố ý thở chậm hay nhanh lên, cũng đừng thở quá mạnh.  Bạn sẽ mệt nếu bạn thúc ép hơi thở.  Thở đều đặn bình thường và ghi nhận phồng xẹp khi chúng xuất hiện, hãy niệm thầm phồng, xẹp, không niệm ra lời.

Trong việc hành thiền minh sát, việc định danh cho một hiện tượng không thành vấn đề.  Điều quan trọng là biết hay thấy.  Khi ghi nhận sự phồng của bụng, hãy ghi nhận chuyển động phồng từ lúc bắt đầu cho đến khi chấm dứt.  Phải ghi nhận kỹ càng như đang thấy bằng mắt.  Tâm ghi nhận phải đi song song với chuyển động phồng của bụng.  Sự chuyển động và tâm ghi nhận phải gắn bó và hướng về cùng mục tiêu.  Tâm phải dán sát vào đối tượng như hòn sỏi ném trúng vào đích vậy.  Ở giai đoạn xẹp của bụng, thiền sinh cũng phải ghi nhận rõ ràng kỹ lưỡng như vậy.

Trong khi ghi nhận chuyển động của bụng, tâm bạn có thể bị phóng đi nơi khác, tức là tâm không còn dán sát vào bụng.  Khi bị phóng tâm phải niệm thầm: phóng tâm, phóng tâm, phóng tâm.  Ghi nhận như vậy một, hai lần thì sự phóng tâm sẽ chấm dứt; lúc ấy thiền sinh hãy trở về ghi nhận sự phồng xẹp ở bụng.  Nếu tâm đi lang thang đến một nơi nào đó hãy ghi nhận tới, tới, tới rồi trở lại sự phồng xẹp.  Nếu bạn tưởng tượng gặp ai hãy ghi nhận gặp, gặp, gặp rồi trở về sự phồng xẹp.  Nếu bạn tưởng tượng gặp và nói chuyện với người nào đó, phải ghi nhận nói, nói, nói.  Tóm lại, khi suy nghĩ hay liên tưởng đến điều gì bạn đều phải ghi nhận.

Nếu bạn tưởng tượng, hãy ghi nhận  tưởng tượng, tưởng tượng, tưởng tượng.  Nếu bạn suy nghĩ, hãy ghi nhận  suy nghĩ, suy nghĩ, suy nghĩ.  Nếu bạn tính toán hay dự định hãy ghi nhận  tính toán, tính toán, tính toán  hay  dự định, dự định, dự định;  nếu bạn thấy, hãy ghi nhận  thấy, thấy, thấy.   

Nếu bạn liên tưởng đến điều gì, hãy ghi nhận liên tưởng, liên tưởng, liên tưởng.  Nếu bạn cảm thấy vui, hãy ghi nhận vui, vui, vui.  Nếu bạn cảm thấy chán, hãy ghi nhận  chán, chán, chán;  nếu bạn cảm thấy mừng, hãy ghi nhận mừng, mừng, mừng;  nếu bạn cảm thấy buồn bực, hãy ghi nhận  buồn bực, buồn bực, buồn bực.

 

Ghi nhận tất cả mọi hoạt động của ý thức hay sự nhận biết gọi là niệm tâm (cittānupas-sanā).

Bởi vì không ghi nhận được những hoạt động của ý thức nên ta có khuynh hướng cho đó là người hay là một cá nhân.  Chúng ta có khuynh hướng cho rằng chính tôi đang tưởng tượng, suy nghĩ, tính toán, biết hay thấy, v.v...  Chúng ta nghĩ rằng có một con người đã sống và suy nghĩ từ lúc ấu thơ đến bây giờ.  Thật ra không hề có một con người như thế hiện hữu.  Thay vào đó chỉ có những hành động của ý thức diễn biến liên tục và kế tiếp nhau mà thôi.  Đó là lý do tại sao chúng ta phải ghi nhận mỗi một hoạt động của ý thức khi nó vừa khởi lên.  Khi ghi nhận liên tục như vậy thì các hoạt động của ý thức sẽ chấm dứt.  Chúng ta lại trở về với sự ghi nhận phồng xẹp của bụng.

Khi ngồi hành thiền một thời gian lâu, các cảm giác như cứng đơ và nóng sẽ khởi ra trên cơ thể chúng ta.  Tất cả những cảm giác đó đều phải được ghi nhận một cách cẩn thận.  Các cảm giác đau và mệt cũng phải được ghi nhận như vậy.  Tất cả những cảm giác này được gọi là khổ thọ (dukkhavedanā) và sự ghi nhận chúng được gọi là niệm thọ (vedanānupas-sanā).  Khi quên ghi nhận hay không ghi nhận được các cảm giác này sẽ khiến bạn nghĩ rằng: "Tôi cứng đơ, tôi cảm thấy nóng, tôi đau, vừa rồi tôi cảm thấy thoải mái, bây giờ tôi cảm thấy không thoải mái với những cảm giác bất an này."  Đồng hóa những cảm giác này với tôi hay ta là một điều sai lầm.

Thật ra chẳng hề có một cái tôi trong đó.  Chỉ có những cảm giác bất an kế tiếp nhau diễn ra mà thôi chẳng khác nào sức đẩy kế tục và liên tiếp của điện lực đã làm cho đèn sáng lên.  Những cảm giác bất an trong cơ thể chúng ta cũng diễn ra liên tiếp kế tục cái này theo cái kia vậy.  Thiền sinh phải cẩn thận và tích cực ghi nhận những cảm giác này dù cho chúng là cảm giác cứng, nóng hay đau, dễ chịu hay khó chịu.

Đối với những thiền sinh mới hành thiền, những cảm giác này có thể có khuynh hướng gia tăng và khiến thiền sinh có ý muốn thay đổi tư thế.  Ý muốn này phải được ghi nhận, sau đó trở về với sự ghi nhận các cảm giác cứng, nóng, v.v...

Một câu cách ngôn Miến Điện nói rằng: "Kiên nhẫn dẫn đến Niết Bàn."  Câu này là một câu rất thích đáng để khích lệ sự tinh tấn của thiền sinh.  Thiền sinh phải kiên nhẫn trong lúc hành thiền.  Nếu thiền sinh thường xuyên cử động hay thay đổi tư thế vì không thể chịu đựng với các cảm giác cứng, nóng hay đau nhức khi chúng khởi sinh thì sự tập trung tâm ý hay định tâm không thể phát triển.  Nếu tâm định không phát triển thì trí tuệ cũng không có, và do đó, không thể đạt được đạo quả và Niết Bàn.  

Đó là lý do tại sao kiên nhẫn là điều thiết yếu trong việc hành thiền, nhất là đối với các cảm giác bất an như trơ cứng, nóng lạnh hay đau nhức và những cảm giác khó chịu đựng khác.  Thiền sinh không nên vội vã thay đổi tư thế mỗi khi có những cảm giác đó xuất hiện.  Thiền sinh phải tiếp tục hành thiền một cách kiên nhẫn và ghi nhận những cảm giác đang xảy ra như  cứng, cứng, cứng  hay  nóng, nóng, nóng, v.v...  Những cảm giác đó sẽ biến mất nếu thiền sinh tiếp tục ghi nhận một cách kiên nhẫn.  Khi có định tâm cao thì ngay cả những cảm giác mãnh liệt cũng biến mất.  Sau đó thiền sinh trở về với sự ghi nhận chuyển động phồng xẹp của bụng.

Dĩ nhiên, thiền sinh phải thay đổi tư thế nếu những cảm giác trên không thể biến mất mặc dầu đã ghi nhận một thời gian lâu dài hay những cảm giác này quá mạnh mẽ không thể chịu đựng được.  Nhưng trước khi chuyển động để thay đổi tư thế, thiền sinh phải niệm ý định muốn đổi, muốn đổi, muốn đổi.  Sau đó ghi nhận các tác động của sự thay đổi như: đứng lên, đứng lên, đứng lên;  di chuyển, di chuyển, di chuyển  hay thay đổi, thay đổi, thay đổi'  v.v...

Chẳng hạn trong khi đang ngồi ta muốn đổi chân thì phải niệm muốn, muốn, muốn.  Trong khi đổi chân thì ta phải kéo chân ra rồi đặt chân xuống, lúc ấy ta phải ghi nhận  kéo, kéo, kéo;  đặt, đặt, đặt.  Sau khi đã thay đổi chân xong thì trở về với sự ghi nhận chuyển động phồng xẹp của bụng.

Hãy ghi nhận liên tục không nên để gián đoạn giữa hai tác động ghi nhận, không nên để gián đoạn giữa sự định tâm trước và sự định tâm kế tiếp, giữa trí tuệ nhận biết trước và trí tuệ nhận biết kế tiếp.  Có thế thì trí tuệ nhận biết của thiền sinh mới tiếp tục chín muồi.  Đạo và quả chỉ có thể đạt được khi sự thực hành thiền được liên tục và có trớn đều đặn.  Việc hành thiền chẳng khác nào dùng hai thanh củi cọ xát vào nhau để lấy lửa.  Muốn có lửa phải liên tục và tinh tấn cọ xát không ngừng cho đến khi lửa bật ra.

Tương tự như vậy, việc ghi nhận trong lúc hành thiền minh sát phải được thực hiện một cách liên tục không gián đoạn, không có một sự ngừng nghỉ nào giữa hai tác động ghi nhận khi có bất kỳ một hiện tượng nào đang xảy ra.  Chẳng hạn, trong khi ngồi thiền, một cảm giác ngứa phát sinh và thiền sinh muốn gãi bởi vì không chịu đựng được.  Trong trường hợp này thiền sinh phải ghi nhận cảm giác ngứa và ý nghĩ ‘muốn hết ngứa’ hay ý nghĩ ‘muốn gãi’ chớ đừng vã đưa tay ra gãi ngay khi có ý nghĩ ‘muốn hết ngứa’.  Nếu tiếp tục kiên trì ghi nhận như thế thì sự ngứa sẽ biến mất.  Khi sự ngứa biến mất, thiền sinh phải trở về ghi nhận phồng xẹp ở bụng.

Nếu đã có sự ghi nhận ngứa, ngứa, ngứa mà cảm giác ngứa không biến mất thì thiền sinh sẽ lại có ý muốn gãi.  Nhưng trước khi gãi phải ghi nhận ý muốn gãi.  Tất cả mọi tác động bao gồm trong tiến trình gãi phải được ghi nhận như: tay đụng vào chỗ ngứa, đẩy lui đẩy tới để gãi, cuối cùng trở về với sự phồng xẹp của bụng.

Mỗi khi thay đổi tư thế, bạn phải ghi nhận ý định hay ý muốn thay đổi trước rồi tiếp tục ghi nhận các tác động thay đổi một cách kỹ lưỡng.  Chẳng hạn như khi đứng dậy từ tư thế ngồi hay đưa tay lên hoặc chuyển động và duỗi tay ra.  Tất cả mọi chi tiết bên trong sự chuyển động thay đổi tư thế đều phải được ghi nhận cẩn thận.  Trong lúc đứng dậy từ tư thế ngồi thì thân bạn nghiêng về phía trước, ghi nhận điều này.  Khi đứng dậy, cơ thể bắt đầu nhẹ và từ từ đứng lên, phải ghi nhận tất cả những điều này, nghiêng, nghiêng, nghiêng;  đứng dậy, đứng dậy, đứng dậy;  nhẹ, nhẹ, nhẹ  v.v...  

Thiền sinh phải có thái độ như là một người yếu đuối thiếu năng lực.  Người có sức khỏe bình thường, mỗi lần đứng dậy họ đứng rất nhanh.  Đối với những người yếu đuối, thiếu năng lực, họ đứng dậy một cách chậm chạp nhẹ nhàng.  Cũng như người bị đau lưng, họ phải đứng dậy một cách chậm rãi, nhẹ nhàng để khỏi đau.  Thiền sinh cũng phải có thái độ như vậy, phải thay đổi tư thế một cách từ từ nhẹ nhàng.  Có như thế, chánh định và trí tuệ mới phát triển tốt đẹp.  Bởi vậy, hãy làm mọi tác động một cách nhẹ nhàng như người không có năng lực, đồng thời ghi nhận hay niệm  đứng dậy, đứng dậy, đứng dậy.  Cũng vậy, mặc dầu có mắt, thiền sinh phải làm như mù, có tai phải làm như điếc. 

(Trong khi hành thiền, thiền sinh chỉ chú tâm ghi nhận mà thôi).

Điều quan tâm duy nhất của thiền sinh chỉ là ghi nhận.  Thiền sinh không nên phân biệt đó là hình sắc hay âm thanh gì.  Bởi vậy, dầu cho âm thanh hay hình sắc có kỳ lạ đến đâu đi nữa, thiền sinh cũng làm như mình không nghe hay không thấy gì; chỉ ghi nhận một cách cẩn thận  nghe, nghe, nghe;  thấy, thấy, thấy  mà không phân tích hay tìm hiểu.  Khi hành động phải làm một cách chậm rãi như mình là một người yếu đuối thiếu năng lực.

Khi co duỗi tay chân, khi cúi đầu xuống, ngẩng đầu lên đều phải làm chầm chậm trong chánh niệm.  Khi đang ngồi, muốn đứng dậy, phải đứng dậy từ từ và ghi nhận hay niệm  đứng dậy, đứng dậy, đứng dậy.  Khi đã đứng dậy xong, ghi nhận  đứng, đứng, đứng.  Khi nhìn đây đó hãy ghi nhận  nhìn, nhìn, nhìn  hay  thấy, thấy, thấy.  

Khi đi hãy ghi nhận các bước đi.  Phải ý thức mọi chuyển động nằm trong mỗi động tác đi.  Khi đi nhanh thì chú tâm vào chân trái, phải.

Khi đi chậm hãy ghi nhận hai giai đoạn dở, đạp.  Chú ý ghi nhận cảm giác của chân khi dở lên và khi đạp chân xuống.  Nếu đi chậm hơn hãy ghi nhận ba giai đoạn: dở, bước, đạp.  Phải ghi nhận các cảm giác của từng giai đoạn.  Đối với các thiền sinh mới chỉ cần ghi nhận  trái, phải  hay  dở, đạp  là đủ.  Trong khi đang đi, nếu bạn muốn ngồi xuống, hãy niệm  muốn ngồi, muốn ngồi, muốn ngồi.  Khi đang ngồi xuống hãy chú tâm ghi nhận cảm giác nặng đang trì xuống cơ thể.

Khi đã ngồi xuống hãy ghi nhận các tác động đang diễn ra như sự xếp chân, sự để tay lên đùi, hay sự xếp hai tay vào nhau, v.v...  Khi đã ngồi yên hãy chú tâm vào chuyển động phồng xẹp của bụng.  Trong khi theo dõi ghi nhận chuyển động của bụng, nếu tay hay chân có cảm giác cứng đơ, hoặc một phần nào trên cơ thể cảm thấy nóng mà sự cứng đơ hay nóng này quá rõ rệt, lấn át hẳn sự phồng xẹp thì hãy ghi nhận  cứng đơ, cứng đơ, cứng đơ;  nóng, nóng, nóng, rồi trở về với sự phồng xẹp của bụng.  Trong khi đang ngồi thiền mà ý muốn nằm xuống khởi lên, hãy ghi nhận ý muốn này.  Sau đó ghi nhận các chuyển động liên quan đến sự nằm xuống như: chống tay, nghiêng mình, duỗi chân, đặt đầu xuống, v.v...

Ghi nhận các động tác của cơ thể khi nằm xuống rất quan trọng.  Bạn có thể giác ngộ trong khi đang chánh niệm ghi nhận các tác động này.  Khi định và tuệ phát triển mạnh mẽ thì đạo quả có thể đến bất kỳ lúc nào.  Giác ngộ có thể đến khi bạn đang duỗi tay ra hay đang co tay vào.  Đó là trường hợp giác ngộ đạo quả A La Hán của Ngài Ananda.  Trước ngày kết tập tam tạng lần đầu tiên, Ngài Ananda đã nỗ lực tinh tấn thiền suốt đêm nhằm mục đích đạt đạo quả A La Hán.  Ngài tinh tấn chú tâm theo dõi bước đi trái, phải, dở, bước, đạp, ý muốn đi và những chuyển động bao gồm trong sự đi. 

Mặc dầu nỗ lực không thối chuyển, nhưng mãi cho đến gần sáng Ngài vẫn chưa thành đạt đạo quả A La Hán.  Nhận thấy rằng mình đã kinh hành quá nhiều khiến cho định (Samādhi) và tinh tấn (Vīriya) không cân bằng.  Ngài thấy cần phải nằm thiền một lúc nên quyết định vào phòng.  Ngài ngồi trên giường và nghiêng mình nằm xuống với tâm chánh niệm ghi nhận  nằm, nằm, nằm.  Lúc đầu chưa chạm gối, Ngài đắc quả A La Hán.

Lúc chưa nằm xuống, Ngài Ananda chỉ mới đắc quả Tu Đà Hoàn, còn gọi là nhập lưu.  Nhưng khi nghiêng mình nằm xuống, Ngài liên tiếp trong chớp mắt đắc các quả kế tiếp là Tư Đà Hàm (Nhất lai), A Na Hàm (Bất lai), và A La Hán.

Qua sự giác ngộ đạo quả của Ngài Ananda, chúng ta thấy rằng đạo quả có thể đến bất kỳ lúc nào, không cần đòi hỏi thời gian lâu dài.  Đó là lý do tại sao thiền sinh phải luôn luôn tích cực ghi nhận.  Thiền sinh không được dừng nghỉ ghi nhận dầu chỉ trong một khoảnh khắc ngắn ngủi.  Không nên nghĩ rằng gián đoạn ghi nhận trong khoảnh khắc ngắn ngủi chẳng quan trọng gì.  Mọi chuyển động bao gồm trong tác động nằm xuống đều phải được ghi nhận tỉ mỉ liên tục không gián đoạn.  Sau khi đã nằm yên vào tư thế, hãy trở về với chuyển động phồng xẹp của bụng.  Dầu đêm đã về khuya và đến giờ đi ngủ, nhưng thiền sinh cũng đừng bỏ qua việc ghi nhận.

Một thiền sinh thực hành nghiêm chỉnh và nỗ lực thực sự thì sẽ tích cực giữ tâm chánh niệm mọi lúc dường như không biết gì đến việc ngủ nghỉ.  Khi buồn ngủ thiền sinh tiếp tục ghi nhận cho đến khi hoàn toàn rơi vào giấc ngủ.  Nếu việc hành thiền tiến triển tốt đẹp và vượt trội, thiền sinh sẽ cảm thấy tỉnh táo.  Nếu hôn trầm dã dượi thắng lướt thì thiền sinh sẽ cảm thấy buồn ngủ.  Khi buồn ngủ, thiền sinh phải ghi nhận 'buồn ngủ, buồn ngủ, buồn ngủ.'  Khi mí mắt sụp xuống hãy ghi nhận  sụp xuống, sụp xuống, sụp xuống.  Khi mí mắt trở nên nặng, hãy ghi nhận  nặng, nặng, nặng.  Nếu mắt trở nên cay xốn, hãy ghi nhận  cay xốn, cay xốn, cay xốn.  Nếu ghi nhận mọi tác động  một cách chánh niệm thì sự buồn ngủ biến mất và thiền sinh sẽ tươi tỉnh trở lại.

Khi đã tươi tỉnh và mắt sáng trở lại, thiền sinh phải ghi nhận tươi tỉnh, tươi tỉnh, tươi tỉnh hay  sáng, sáng, sáng rồi trở về sự phồng xẹp của bụng.  Thiền sinh lại kiên trì tiếp tục hành thiền.  Cuối cùng, khi buồn ngủ thắng thế thì thiền sinh sẽ rơi vào giấc ngủ.  Khi hành thiền ở tư thế nằm bạn rất dễ bị buồn ngủ.  Bởi vậy đối với những thiền sinh mới không nên hành thiền ở tư thế nằm quá nhiều mà phải ngồi và kinh hành nhiều hơn.  Nhưng lúc đến giờ đi ngủ, thiền sinh nên hành thiền ở tư thế nằm, ghi nhận những chuyển động phồng xẹp của bụng cho đến khi nào rơi vào giấc ngủ một cách tự nhiên.  Thời gian ngủ là khoảng thời gian nghỉ ngơi cho thiền sinh. 

Nhưng đối với thiền sinh tích cực tinh tấn thì nên giới hạn giờ ngủ khoảng bốn tiếng mỗi đêm.  Đó là ngủ vào khoảng canh hai, tức từ mười giờ tối đến hai giờ sáng, như Đức Phật đã cho phép.  Ngủ bốn tiếng là vừa đủ.  Đối với những thiền sinh mới, nếu thấy ngủ bốn tiếng không đủ cho sức khỏe thì có thể ngủ năm đến sáu tiếng.  Sáu tiếng là quá đủ cho sức khỏe.

Khi thức dậy thiền sinh phải lập tức trở về với sự ghi nhận.  Một thiền sinh thật sự muốn nỗ lực hành thiền để đạt đạo quả thì chỉ ngừng hành thiền trong khi ngủ mà thôi.  Trong thời gian thức, họ liên tục chánh niệm không ngừng nghỉ.  Bởi vậy, khi vừa thức giấc, thiền sinh phải ghi nhận ngay sự thức dậy của tâm  thức dậy, thức dậy, thức dậy.  Nếu thiền sinh không thể ghi nhận được trạng thái của tâm lúc vừa thức dậy, thì hãy bắt đầu ghi nhận sự phồng xẹp của bụng.

Nếu thiền sinh có ý định ngồi dậy và bước xuống đất thì hãy ghi nhận  muốn ngồi dậy, muốn ngồi dậy, muốn ngồi dậy, tiếp theo hãy ghi nhận tất cả các tác động liên quan đến sự ngồi dậy như chống tay, co chân, nhổm dậy, ngồi, v.v...  Khi đã ngồi dậy, nếu muốn ngồi một lát thì hãy chú tâm ghi nhận sự phồng xẹp của bụng.  Muốn đứng dậy để đi rửa mặt thì phải ghi nhận ý muốn, sau đó ghi nhận các tác động đứng dậy.  Khi rửa mặt hay tắm phải ghi nhận các tác động này.  Vì các tác động rửa mặt và tắm là những tác động hơi nhanh nên không thể ghi nhận được hết.  Bởi vậy, hãy cố gắng ghi nhận càng nhiều càng tốt.  Lúc chải đầu, mặt áo quần, mở cửa, đóng cửa, v.v...  đều phải ghi nhận kỹ càng.

Lúc đến giờ ăn thiền sinh vào bàn ăn phải ghi nhận  thấy, thấy, thấy  hay  nhìn, nhìn, nhìn.  Khi đưa tay ra đụng thức ăn, lấy thức ăn, rút tay về, đưa vào miệng v.v...  Tất cả những tác động ấy đều phải được ghi nhận.  Nếu bạn dùng đũa hay muỗng để lấy thức ăn thì cũng phải ghi nhận mọi tác động liên quan đến sự gắp hay múc thức ăn này như  gắp, gắp, gắp;  múc, múc, múc.  Khi nhai thức ăn phải ghi nhận nhai, nhai, nhai.  Khi nhận biết được vị của thức ăn, ghi nhận  biết, biết, biết.  Khi nuốt thức ăn vào cổ v.v...  tất cả đều phải được ghi nhận.  Đó là cách mà thiền sinh ghi nhận trong khi đưa từng muỗng thức ăn vào miệng.  Khi thiền sinh muốn dùng canh thì tất cả các tác động bao gồm như: đưa tay ra, cầm muỗng, múc canh v.v...  đều phải được ghi nhận.  

Việc ghi nhận trong khi ăn hơi khó khăn bởi vì có rất nhiều điều phải quán sát và ghi nhận.  Thiền sinh mới thường hay bỏ sót một số tác động cần phải ghi nhận.  Nhưng càng về sau, khi có tâm định mạnh mẽ, thiền sinh sẽ ghi nhận được tất cả các tác động của sự ăn này.

Đến đây thiền sinh đã học được nhiều cách ghi nhận.  Nhưng tóm tắt lại chỉ có vài điều cần nhớ sau đây: khi đi nhanh hãy ghi nhận  trái, phải;  khi đi chậm hãy ghi nhận  dở, đạp;  nếu chậm hơn, ghi nhận  dở, bước, đạp;  khi đã ngồi xuống hãy chú tâm vào sự phồng xẹp của bụng;  khi nằm cũng phải chú tâm vào bụng, nếu không có điều gì đặc biệt để ghi nhận.  Trong khi quán sát ghi nhận, nếu bị phóng tâm hãy ghi nhận phóng tâm rồi trở về với sự phồng xẹp của bụng.  Thiền sinh cũng phải ghi nhận tất cả mọi cảm giác khởi lên như tê, cứng, đau, nhức, nóng, lạnh, v.v..  rồi trở về với chuyển động của bụng.  Trong các tác động khác như co duỗi tay, chân, cúi đầu, ngẩng đầu v.v...  đều phải được ghi nhận rồi trở về đề mục chính.

Nếu thiền sinh tiếp tục tinh tấn ghi nhận như thế thì về sau thiền sinh sẽ có thể ghi nhận được rất nhiều những diễn biến đang xảy ra.  Lúc mới tập hành thiền, tâm thiền sinh thường dễ phóng đi đây đó.  Thiền sinh thường quên và bỏ sót ghi nhận, nhưng không nên lấy thế làm chán nản vì mọi thiền sinh mới đều gặp các khó khăn tương tự như vậy.  Hành thiền lâu hơn, thiền sinh sẽ ghi nhận được một cách dễ dàng mỗi khi có sự phóng tâm xảy ra, cuối cùng, thì tâm không còn bị phóng nữa. 

Lúc bấy giờ, tâm sẽ dính chặt vào với đề mục ghi nhận.

Tâm chánh niệm phải đi song song với đối tượng ghi nhận.  Nói cách khác, tâm ghi nhận luôn luôn theo sát với đề mục, chẳng hạn như phồng xẹp và tâm ghi nhận sự phồng xẹp phải đi song song với nhau.  Đối tượng vật chất để ghi nhận và tâm ghi nhận đối tượng đó là một cặp, chẳng có một con người hay cá nhân nằm trong hai hiện tượng này.  Chỉ có đối tượng vật chất ghi nhận và tâm ghi nhận đối tượng đó xảy ra mà thôi.  Thiền sinh sẽ kịp thời và chính mình kinh nghiệm được các diễn biến này.  Trong khi chú tâm ghi nhận sự phồng xẹp của bụng, thiền sinh sẽ phân biệt được rằng sự phồng lên của bụng là hiện tượng vật chất và tâm ghi nhận là hiện tượng của tâm.  Tương tự như vậy, sự xẹp của bụng là hiện tượng vật chất và tâm ghi nhận sự xẹp là hiện tượng của tâm.

Đến đây thiền sinh đã hiểu một cách rõ ràng sự diễn tiến đồng thời của cặp hiện tượng tâm vật lý này.  Do đó, qua mỗi tác động ghi nhận, thiền sinh sẽ tự mình hiểu một cách rõ ràng rằng chỉ có hiện tượng vật chất, đó là đối tượng để ghi nhận và hiện tượng tâm, đó là tác động ghi nhận.  Khi có sự phân biệt này thì thiền sinh đã đạt được tuệ phân biệt danh sắc (nāmarupa-paricchedanāna), đó là tuệ giác đầu tiên.  Đạt được tuệ giác này một cách đúng đắn là điều hết sức quan trọng bởi vì sau khi đạt được tuệ giác này nếu tiếp tục tinh tấn hành thiền, thiền sinh sẽ đạt được tuệ giác kế tiếp, đó là tuệ phân biệt nhân quả (paccaya-pariggahanāna).

Khi thiền sinh tiếp tục ghi nhận đều đặn, thiền sinh sẽ tự mình thấy rõ rằng những gì xảy ra đều biến mất một khoảnh khắc ngắn ngủi sau đó.  Người ta thường cho rằng cả hai hiện tượng vật chất và tâm linh đều kéo dài suốt đời, từ lúc ấu thơ cho đến khi trưởng thành.  Thật ra, điều đó không đúng.  Không có hiện tượng nào có thể trường tồn vĩnh viễn, mọi hiện tượng đều sinh ra rồi diệt ngay một cách nhanh chóng sau đó, chúng không thể kéo dài lâu hơn thời gian của một cái chớp mắt.  Thiền sinh sẽ tự nhận biết đuợc điều đó khi thiền sinh liên tục ghi nhận.  Nhờ thế thiền sinh sẽ thấy rõ rằng tất cả mọi hiện tượng ấy đều là vô thường.  Khi có được sự nhận biết này thì thiền sinh đã có tuệ giác thấy được vô thường (aniccānupassanāñāna).

Tiếp theo đó thiền sinh sẽ được tuệ giác thấy rõ khổ não (dukkhānupassanāñāna).  Khi có được tuệ này, thiền sinh sẽ ý thức rõ ràng rằng tất cả mọi sự vô thường đều đau khổ.  Lúc bấy giờ thiền sinh cũng tự mình kinh nghiệm được hay trải qua các sự đau nhức trong cơ thể.  Cơ thể này chẳng qua chỉ là tập hợp của sự khổ đau.  Tiếp theo, thiền sinh sẽ nhận thức được một cách rõ ràng rằng mọi hiện tượng tâm vật lý đều diễn ra theo chiều hướng riêng của nó, hiện tượng tâm vật lý xảy ra không do ai kiểm soát.  Không ai có thể điều khiển các hiện tượng này theo ý muốn của mình.  Khi nhận thức được điều này, thiền sinh có được tuệ giác thấy rõ vô ngã (anattānupassanā-ñāna).

Khi tiếp tục hành thiền không thối chuyển, thiền sinh sẽ ý thức được một cách chắc chắn rằng mọi hiện tượng đều vô thường, khổ não và vô ngã thì thiền sinh sẽ đạt được Niết Bàn.  Tất cả Chư Phật, các vị A La Hán và các bực Thánh đã đạt được Niết Bàn đều đi theo con đường này.  Tất cả thiền sinh nên nhận ra rằng hiện nay chính mình cũng đang đi trên con đường đó để đạt được sở nguyện là đạo quả và Niết Bàn.  Các thiền sinh phải lấy làm vui mừng vì mình đã đi đúng hướng và sẽ đạt được chánh định và trí tuệ mà chư Phật, chư A La Hán, chư Thánh đã giác ngộ trước đây.

Nếu thiền sinh tích cực hành thiền thì chẳng bao lâu thiền sinh cũng sẽ chính mình kinh nghiệm được đạo quả và Niết Bàn mà chư Phật, chư A La Hán, chư Thánh đã kinh nghiệm.  Thật vậy, thiền sinh có thể đạt được kết quả này trong thời gian mười lăm ngày, hai mươi ngày hay một tháng.  Nếu kiên trì thực tập, đối với những thiền sinh có ba-la-mật đặc biệt có thể đạt được đạo quả trong vòng bảy ngày.  Thiền sinh phải luôn luôn tin tưởng rằng mình có thể đạt được đạo quả trong thời gian hạn định trên.  Ít nhất là đạt được quả Nhập Lưu, dứt được thân kiến, hoài nghi và giới cấm thủ và không còn bị tái sinh vào bốn ác đạo nữa.  Thiền sinh phải tinh tấn tiếp tục hành thiền với sự tin tưởng này.

Cầu mong tất cả các bạn hành thiền một cách tốt đẹp và sớm đạt được đạo quả Niết Bàn mà Chư Phật, Chư A La Hán và Chư Thánh đã đạt được.        

  

--ooOoo--

Bổ Túc về Kinh Hành

Khi thực hành Thiền Minh Sát, điều quan trọng là phải luôn luôn chú tâm ghi nhận chánh niệm; bởi vậy, khi thay đổi tư thế ngồi sang tư thế đứng bạn phải luôn luôn giữ tâm chánh niệm.

Trước khi đứng dậy, bạn phải chú tâm chánh niệm ghi nhận ý định đứng dậy hay niệm thầm: muốn, muốn, muốn;  sau đó, chú tâm vào toàn thể cơ thể, và từ từ đứng dậy;  ghi nhận toàn thể tiến trình của sự đứng dậy hay niệm thầm: đứng dậy, đứng dậy, đứng dậy.  

Khi đã đứng dậy rồi, hãy chú tâm vào sự đứng.  Trong khi chú tâm vào sự đứng bạn có thể niệm thầm: đứng, đứng, đứng.  

Khi đi kinh hành, tốt nhất nên chọn lối đi đã có sẵn, rồi đi tới đi lui trên đó.  Hãy đi một cách chậm rãi; chú tâm vào chân hay chuyển động của chân; chú tâm ghi nhận ít nhât bốn giai đoạn của mỗi bước đi.

Để thực hiện một bước đi, trước tiên bạn phải nhón gót.  Hãy chú tâm vào chân và ghi nhận một cách chánh niệm sự nhón hoặc vừa ghi nhận vừa niệm thầm: nhón, nhón, nhón.

Khi chân đưa ra phía trước, hãy ghi nhận chuyển động đưa tới, trong khi ghi nhận chuyển động bạn có thể niệm thầm: bước, bước, bước. 

 

Khi chân hạ xuống sàn hay xuống mặt đất hãy ghi nhận sự hạ chân xuống này và có thể niệm thầm: đạp, đạp, đạp.

Khi bạn chuyển sức nặng sang chân khác để thực hiện một bước mới hãy ghi nhận chánh niệm trên toàn thân thể và có thể niệm thầm: chuyển, chuyển, chuyển.  

(Bạn cũng có thể chú tâm vào sự ấn xuống của bàn chân sau khi đạp xuống và có thể niệm thầm: ấn, ấn, ấn).  

Sau đó, tiếp tục thực hiện bước kế tiếp và lần lược ghi nhận: dở, bước, đạp, chuyển (hay ấn).  

Hãy đi chậm rãi.  Mở mắt và nhìn vào khoảng hai thước trước mặt.  Đừng nhắm mắt vì nhắm mắt bạn sẽ bị ngã.  Mắt mở vừa phải, nhìn vào lối đi.Khi đi đến cuối đường kinh hành bạn đứng lại, hãy ghi nhận sự đứng lại này và có thể niệm: đứng lại, đứng lại, đứng lại. 

 

Khi muốn quay lui, hãy ghi nhân ý muốn quay và có thể niệm thầm: muốn, muốn, muốn.  Sau đó quay từ từ.  Trong khi quay, hãy chú tâm chánh niệm vào chuyển động quay và có thể niệm thầm: quay, quay, quay.  

Khi bắt đầu đi trở lại, cũng hãy ghi nhận chánh niệm từng giai đoạn một của bước đi: dở, bước, đạp, chuyển (ấn) cho đến cuối đoạn đường kinh hành.  Khi đứng lại, hãy chánh niệm vào sự đứng lại.  Khi muốn quay, chánh niệm vào ý muốn.  Khi quay, chánh niệm vào chuyển động quay, rồi tiếp tục đi.  Khi đi, hai tay có thể nắm lại phía trước hay phía sau.  Cứ như thế, tiếp tục đi cho đến hết giờ kinh hành.

Kinh hành cũng là dịp để thể dục cơ thể.  Nếu chỉ ngồi thiền trong vòng ba mươi phút hay một giờ đồng hồ thì không cần phải đi kinh hành.  Nhưng khi bạn tham gia một khóa thiền suốt ngày thì cơ thể cần phải vận động, vì vậy phải đi kinh hành và ngồi thiền xen kẻ nhau, sau giờ kinh hành lại đến giờ ngồi thiền.

Khi trở vào thiền đường, bạn phải đi chậm rãi, ghi nhận ý thức từng giai đoạn một của bước đi.  Trước khi ngồi xuống, hãy ghi nhận ý muốn ngồi xuống.  Sau đó ngồi xuống một cách chậm rãi, chú tâm vào toàn thể cơ thể.  Khi thân chạm vào sàn nhà hãy ghi nhận: đụng, đụng, đụng.  Khi xếp chân và tay hãy ghi nhận: xếp, xếp, xếp.  Sau đó, chú tâm vào chuyển động của bụng.

--ooOoo--

Hồi Hướng

Sau khi hành thiền cũng như làm được điều thiện nào bạn hãy hồi hướng phước báu đến tất cả chúng sinh, đó là một việc làm tốt đẹp.Chúng tôi xin hồi hướng tất cả những phước báu mà chúng tôi đã tạo đến tất cả chúng sinh, đến tất cả chư thiên khắp mọi nơi.  Xin tất cả đều được an vui hạnh phúc để hộ trì Phật pháp bền vững lâu dài.