[Xí Xọn]

Thách thức và cơ hội của Biden

Biden gặp chông gai lớn trong việc hàn gắn nước Mỹ, nhưng ông dễ dàng thúc đẩy các chính sách của mình khi đảng Dân chủ kiểm soát lưỡng viện.

Sau khi quốc hội Mỹ chính thức chứng nhận chiến thắng của Joe Biden, lễ nhậm chức ngày 20/1 là thủ tục duy nhất còn lại để ông tiếp quản Nhà Trắng. Việc đảng Dân chủ, bên đã kiểm soát Hạ viện, thắng thêm hai ghế Thượng viện ở Georgia vào tuần trước đã giúp Biden như "hổ thêm cánh".

Phe Cộng hòa và Dân chủ hiện đều nắm 50 ghế ở Thượng viện, nhưng đảng Dân chủ sẽ giành quyền kiểm soát vì Phó tổng thống đắc cử Kamala Harris, người sẽ là Chủ tịch Thượng viện, có quyền bỏ lá phiếu quyết định trong những trường hợp kết quả biểu quyết 50-50.

Tổng thống đắc cử Joe Biden phát biểu tại Delaware ngày 8/1. Ảnh: AFP.

Chia sẻ với VnExpress, Tiến sĩ Ted Gover, chuyên gia về chính sách đối ngoại và là giám đốc Chương trình Quản trị cho người Mỹ bản địa thuộc Đại học Claremont Graduate ở California, đánh giá với chiến thắng tuyệt đối này, Biden và đảng Dân chủ có cơ hội thực hiện những chương trình nghị sự đã hứa hẹn như cứu trợ Covid-19, cải cách hành pháp, xây dựng và hiện đại hóa cơ sở hạ tầng, khôi phục các liên minh và quan hệ đối tác của Mỹ với nước ngoài, tham gia lại thỏa thuận hạt nhân Iran và thỏa thuận khí hậu Paris.

"Khả năng triển khai các chương trình nghị sự của Biden đã được mở rộng đáng kể", Charles R Hankla, phó giáo sư về khoa học chính trị tại Đại học bang Georgia ở Atlanta, Mỹ, nhận xét. Ông liệt kê ưu tiên hàng đầu của Biden sẽ là đối phó Covid-19, kích thích nền kinh tế, tăng cường phúc lợi xã hội và trấn an đồng minh.

Việc đảng Dân chủ kiểm soát lưỡng đảng sẽ giúp Biden dễ dàng thúc đẩy các lựa chọn nhân sự cho những vị trí cấp cao hơn, nhưng nó không đồng nghĩa Biden có thể thực hiện mọi chính sách ông muốn. Tham vọng của ông có thể bị hạn chế bởi chính những người trong đảng, thế đa số mà đảng Dân chủ được hưởng cũng "mỏng" hơn nhiều so với thời Obama.

Tại Hạ viện, đảng Dân chủ chỉ hơn đảng Cộng hòa 12 ghế, điều này có khả năng hạn chế tham vọng hàng nghìn tỷ USD mà Biden đặt ra trong chiến dịch năm 2020 nhằm mở rộng chăm sóc sức khỏe, giảm bất bình đẳng kinh tế và chống biến đổi khí hậu, cũng như đề xuất tăng thuế với doanh nghiệp và người giàu.

Những vấn đề từ năm 2020 và bạo loạn tại tòa quốc hội Mỹ hôm 6/1 sẽ phủ bóng lên nhiệm kỳ của Biden. Gover cho rằng các thách thức Biden đối mặt trong 2021 gồm lập lại trật tự về cách kiểm soát Covid-19 sau những sai lầm chống dịch của chính quyền Trump, cung cấp các khoản cứu trợ Covid-19 nhanh chóng, ổn định quan hệ Mỹ - Trung.

Mặc dù vaccine đang được triển khai, Covid-19 vẫn giết hàng nghìn người Mỹ mỗi ngày. Trump đã thể hiện mình có công lao thúc đẩy phát triển vaccine nhanh chóng, tuy nhiên, Biden sẽ là người phải giám sát công tác hậu cần rất lớn là triển khai tiêm chủng khắp 50 bang. Chính quyền Trump đã không đạt được mục tiêu tiêm chủng 20 triệu liều trước khi hết năm 2020. Tính đến 8/1, Mỹ mới chỉ tiêm được cho gần 7 triệu người.

Trong khi Trump có thể đổ lỗi cho Covid-19 về các vấn đề kinh tế, Biden sẽ là người bị đổ dồn chú ý xem liệu ông có đưa ra được chính sách hiệu quả để phục hồi nền kinh tế trong năm 2021 hay không.

Trump đã là một đối thủ "khó chơi" khi ông thể hiện quan điểm cứng rắn với Bắc Kinh hơn rất nhiều tổng thống Mỹ khác. Biden được cho sẽ không nhẹ tay với Trung Quốc nhưng ông nhiều khả năng không thể hiện giọng điệu gay gắt như chính quyền Trump.

Cuộc bạo loạn khiến 5 người chết hôm 6/1 đã bị một số báo Mỹ gọi là "ngày đen tối nhất" trong lịch sử nước này. Biden sẽ phải khôi phục niềm tin vào chính trường Mỹ và hàn gắn xã hội đang bị chia rẽ. "Các nhiệm vụ của Biden vốn đã khó khăn và cuộc bạo loạn khiến ông ấy càng gặp trắc trở trong việc đoàn kết nước Mỹ", Giáo sư David Schultz, khoa Khoa học Chính trị và Pháp lý, Đại học Hamline, Mỹ, bình luận.

"Biden sẽ cần phải bắt đầu một quá trình kéo dài hàng thập kỷ để có được sự hợp tác của các bên đối chọi và những cử tri tin rằng cuộc bầu cử năm 2020 đã bị đánh cắp khỏi tay Donald Trump", Gover nói.

"Có lẽ thách thức lớn nhất của Biden là vượt qua sự phân cực đang làm tổn hại đến nền dân chủ Mỹ, đặc biệt là các lực lượng dân túy, phản dân chủ đang giữ ảnh hưởng lớn trong đảng Cộng hòa", Hankla nhận xét.

Tuy nhiên, Gover cho rằng Biden có cơ hội thay đổi bầu không khí chính trị Mỹ, chuyển từ phong cách gay gắt của Trump sang cách tiếp cận thỏa hiệp thông thường hơn. "Biden sẽ nỗ lực đưa giọng điệu tích cực hơn vào các bài diễn thuyết trước công chúng và sẽ cố gắng xây dựng lòng tin với các đảng viên Cộng hòa, như sử dụng cách tiếp cận tôn trọng hơn khi làm việc với đối thủ chính trị và những người chỉ trích ông".

Cuộc bạo loạn ở Đồi Capitol có khả năng buộc Biden phải tăng cường khẳng định lại các chuẩn mực dân chủ vốn thường xuyên bị Trump phớt lờ. Gover chỉ ra Biden đã khẳng định hôm 7/1 rằng người được đề cử làm Bộ trưởng Tư pháp Merrick Garland không làm việc cho cá nhân ông mà phải "trung thành với luật pháp, hiến pháp và người dân".

Cũng trong bài phát biểu hôm 7/1, Biden chỉ ra rằng cuộc bạo loạn ở Đồi Capitol cho thấy cảnh sát quốc hội có phần nhún nhường trước những người ủng hộ Trump, chủ yếu là người da trắng. Ông nhấn mạnh sự mâu thuẫn với cách lực lượng hành pháp đối xử với người biểu tình Mạng người da màu cũng quan trọng vào đầu năm nay. Biden thể hiện quyết tâm cải thiện các hoạt động hành pháp và thúc đẩy hòa giải chủng tộc.

Một điểm tích cực cho Biden là cuộc bạo loạn có thể khiến người ủng hộ ôn hòa rời xa Trump, khi Tổng thống bị coi là người kích động bạo loạn. "Tôi hy vọng bạo loạn sẽ làm suy yếu 'chủ nghĩa Trump'. Nhiều đảng viên Cộng hòa có thể kết luận rằng các lực lượng được kích động bởi chủ nghĩa dân tộc, dân túy và phân biệt chủng tộc của Tổng thống quá nguy hiểm. Có thể các đảng viên Cộng hòa sẽ bắt đầu quay lưng lại với ảnh hưởng của Trump", Hankla nói.

Bạo loạn đặt ra thách thức cho Biden về mặt đối ngoại. "Hình ảnh nước Mỹ trên trường quốc tế suy giảm vì Trump và những gì đã xảy ra trong cuộc bạo loạn", Schultz nói.
Gover cho rằng các nhà ngoại giao Mỹ dưới thời Biden sẽ gặp khó khăn khi bảo vệ lợi ích của Mỹ ở nước ngoài và lên tiếng về các tiêu chuẩn quản trị và nhân quyền ở các nước khác.

"Cuộc bạo loạn ngày 6/1 do Trump kích động sẽ ám ảnh nền ngoại giao Mỹ trong nhiều năm, làm phức tạp nghiêm trọng những nỗ lực của Washington nhằm thúc đẩy các chuẩn mực dân chủ và nhân quyền", ông nói.

Phương Vũ
vnexpress