[Xí Xọn]

HÀNH TRÌNH VÀO BỂ DÂU

53. Nāgo va yūthāni vivajjayitvā
sañjātakhandho padumī uḷāro,
yathābhirantaṃ vihare araññe
eko care khaggavisāṇakappo.

53. Như con voi to lớn,
Từ bỏ cả bầy đàn,
Thân thể được sanh ra,
To lớn tợ hoa sen,
Tùy theo sự thích thú,
Sống tại chỗ rừng núi,
Hãy sống riêng một mình
Như tê ngưu một sừng.
(HT Thích Minh Châu dịch)


“Như con voi rừng sẵn sàng bỏ lại bầy đàn để được tự tại trong rừng sâu, không tiếc gì một cội cây có nhiều hoa trái của quá khứ, cũng vậy, bậc hiền trí nên ra đi độc hành như loài tê ngưu.

DUYÊN SỰ:
Xưa, ở Bārāṇasī có một nhà vua sau hai mươi năm làm hoàng đế đã bị sanh xuống địa ngục cũng trong chừng đó thời gian.

Hết hai mươi năm chịu khổ dưới địa ngục, vua lại sanh lên làm con voi chúa đàn của một bầy voi trong Tuyết Sơn với một thân hình to lớn kỳ vĩ. Cuộc sống chung đụng với bầy đàn đã làm con voi chúa khó chịu. Sau ba lần trốn đi thất bại, voi chúa hồi tưởng lại tiền thân của mình và suy nghĩ:

-Cháu ta đang làm vua ở Bārāṇasī, biết ta là chỗ máu mủ, có lẽ nó sẽ nuôi dưỡng ta thôi. Về Bārāṇasī ta sẽ sống trong ngự uyển.
Thế rồi vào một đêm khuya, nhân lúc bầy đàn đang ngủ say, voi chúa lẻn ra khỏi rừng và tìm về Bārāṇasī, vào thẳng vườn ngự uyển của đức vua đương triều mà cũng là vườn ngự uyển của nó ngày xưa.

Thình lình trông thấy một con voi khổng lồ lừng lững bước vào ngự uyển như một trái núi, người giữ vườn kinh hoảng, ông vội vào báo cho vua hay. Vua lập tức huy động binh lính đến bao vây ngự viên để bắt voi. Lúc này con voi chúa vẫn bình tĩnh như thường, nó đĩnh đạc bước về phía nhà vua với dáng điệu hiền lành thân quen. Nhưng không thể tin tưởng vẻ ngoài của một mãnh thú xa lạ như nó, vua Bārāṇasī giương cung nhắm ngay yếu huyệt của voi chúa.

Thấy vua không hiểu được thái độ cầu hòa của mình, voi chúa nói bằng tiếng người:
-Đừng bắn ta Brahmadatta! Ta là ông của ngươi đây mà…

Vua Bārāṇasī nhìn voi với ánh mắt sửng sốt, ông buông cung xuống và cố lấy bình tĩnh, ông hỏi chuyện nó. Con voi chúa thong thả kể lại câu chuyện tiền thân của mình, kể từ lúc còn làm vua ở Bārāṇasī rồi kiếp ở địa ngục và cả những ngày làm voi đầu đàn trong rừng sâu.

Vua Bārāṇasī nghe chuyện mà cứ ngỡ mình đang nằm mơ. Đúng vậy, chỉ trong giây lát mà ông đã có một hành trình đi vào cuộc sinh tử đầy rùng rợn. Ba kiếp tiền thân với đầy những nhiêu khê đọa đày. Càng ngẫm nghĩ vua càng thấy tội nghiệp cho voi chúa mà cũng thấy thương cho mình. Sau khi dặn người chăm sóc voi chúa chu đáo, vua dành nhiều thời gian để trầm tư một mình.

Chuyện đời con voi chúa cứ ám ảnh nhà vua như một cái gì tiền khiên. Hôm đó, trong lúc đang cưỡi voi đi tuần hành kinh đô, vua nhìn xuống mình voi và chợt cảm thấy buồn:

-Con voi này gian truân, trôi nổi làm sao. Hai mươi năm làm vua rồi hai mươi năm dưới địa ngục, bây giờ lại vẫn mang thân súc sanh hèn kém. Nhưng nó đã có được một thức ngộ nào từ những nhọc nhằn đó để phải khước từ bầy đàn về đây sống một mình. Mà có lẽ nó đúng đấy, cuộc sống chung đụng chỉ thêm phiền phức thôi.

Rồi ngay trên lưng voi, vua Bārāṇasī tự phát triển tuệ Quán, và chứng thành Độc Giác Phật. Bài kệ trên đây là lời cảm hứng của Ngài lúc vừa chứng ngộ.

Việt Dịch: Tỳ Kheo Giác Nguyên