[Xí Xọn]

BỎ RỪNG NHÂN TÂM

43. Dussaṅgahā pabbajitāpi eke
atho gahaṭṭhā gharamāvasantā,
appossukko paraputtesu hutvā
eko care khaggavisāṇakappo.

43. Có số người xuất gia,
Chung sống thật khó khăn,
Cũng như các gia chủ,
Ở tại các cửa nhà,
Sống vô tư vô lự,
Giữa con cháu người khác,
Hãy sống riêng một mình
Như tê ngưu một sừng.
(HT Thích Minh Châu dịch)

“Người đời thật là khó chịu, hạng cư sĩ tại gia thì đã đành, đến cả một số người xuất gia cũng thế, thật khó mà thu phục. Thôi thì màng chi đến con cái người khác, hãy ra độc hành như loài tê ngưu.”

DUYÊN SỰ

Xưa, ở Bārāṇasī có một nhà vua tuy vẫn còn trẻ nhưng kém may mắn về tình duyên. Hoàng hậu của vua mất sớm khi chưa kịp có với ông một đứa con nào.

Một phần muốn vua quên được người cũ, một phần cũng vì vương nghiệp của hoàng triều, nên triều thần gợi ý vua tìm một hoàng hậu khác. Tuy không tha thiết với chuyện đó nhưng vì vị lòng tất cả, vua Bārāṇasī cũng miễn cưỡng đồng ý và cho các quan được quyền định liệu như ý. Nghĩa là họ tìm được ai thì vua sẽ chấp nhận người ấy.

34
Triều thần Bārāṇasī cho người đi khắp các quốc độ để tìm cho vua một mỹ nhân khả dĩ xứng đáng nhưng trước sau vẫn không thấy ai.

Lúc đó, một nhà vua láng giềng của Bārāṇasī vừa băng hà, để lại bà hoàng hậu trẻ đẹp đang có mang.

Thấy bà hoàng hậu láng giềng với vua mình có cùng hoàn cảnh, hy vọng cả hai sẽ dễ dàng cảm thông và bù đắp những trống vắng cho nhau, vả chăng hoàng hậu cũng là một người tài sắc, nên triều thần Bārāṇasī quyết định qua đó dò hỏi để xin cưới về cho vua Bārāṇasī.

Biết vua Bārāṇasī có thể là chỗ nương cho mình, hoàng hậu láng giềng rất bằng lòng nhưng lúc đầu nàng có vẻ ái ngại về tình trạng bụng mang dạ chửa của mình. Liệu vua Bārāṇasī có thể chấp nhận nàng trong lúc này hay không. Sau một phút đắn đo, hoàng hậu nói rõ việc ấy với triều thần Bārāṇasī để họ về thưa lại với vua.

Mọi việc diễn ra thật tốt đẹp, vua Bārāṇasī đã đồng ý và cho rước ngay hoàng hậu láng giềng về sống với mình, dĩ nhiên cũng trên cương vị chánh hậu.

Bào thai của hoàng hậu ngày một lớn dần và rồi nàng đã cho lọt lòng một hoàng tử thật dễ thương. Vua Bārāṇasī xem hoàng tử như con ruột của mình, ông cưng chiều và ẵm bồng hoàng tử luôn tay. Chẳng hiểu sao đám tùy thần của hoàng hậu lại tỏ ra không thích thái độ ấy của vua, họ tìm mọi cách để ngăn cách vua với hoàng tử, hay nói rõ hơn là để hai người không yêu thương nhau nữa.

Thời gian qua mau, hoàng tử dần dần khôn lớn. Một hôm, đám tùy thần của hoàng hậu tìm gặp riêng hoàng tử rồi kể lại hết sự thật cho hoàng tử biết chàng không phải con ruột của đức vua Bārāṇasī, phụ vương của chàng là nhà vua láng giềng đã băng hà, chồng trước của hoàng hậu.

Ngồi nghe từ đầu đến cuối câu chuyện, hoàng tử cảm thấy như có một cái gì đó đổ vỡ tan nát trong lòng. Chàng nghe chết
35
điếng cả người khi biết được rằng mình chỉ là một đứa trẻ mồ côi và người mà chàng vẫn nghĩ là cha ruột thật ra chỉ là một người xa lạ. Đầu óc non nớt của hoàng tử đã va chạm phải một thử thách quá sức chịu đựng và thật tự nhiên, nó trở nên băng giá cứng lạnh. Từ hôm đó, hoàng tử tỏ ra thờ ơ hờ hững với mọi người, kể cả đức vua Bārāṇasī, người vẫn dành cho hoàng tử thứ tình thương máu mủ.

Sự thay đổi đột ngột của hoàng tử đã khiến vua chú ý và lấy làm lạ, ngài tìm hiểu nguyên nhân. Hiểu ra mọi việc, vua nghe cay đắng làm sao. Ừ thì nó không là con ruột của mình đã có gì đâu, mình vẫn thương nó với cả chân tình kia mà. Nhưng vua biết là tất cả đều do những người lớn mà nội tâm vốn trắc trở dối gian chớ không phải do hoàng tử.

Chán ngán tình đời, vua nhất định bỏ ngôi đi tu. Đông đảo triều thần và dân chúng cũng đi xuất gia theo vua.

Lúc đầu thì cái gì cũng đẹp nhưng rồi sau đó, vua Bārāṇasī lại phải tiếp tục chịu đựng tất cả những phiền phức từ đám đồ chúng. Đời sống của một bậc xuất gia làm sao có thể đủ điều kiện vật chất để làm vừa lòng những người trọng vật chất. Những lần vua đem cho người này cái gì thì kẻ khác lại phiền trách đố kỵ, không cho cũng trách, cho ít cũng trách, và cho đồ xấu cũng trách.

Biết không thể cảm hóa được những tâm hồn quá ư hạn hẹp, vua thấy mình phải bỏ đi một lần nữa. Bận trước bỏ lại triều đình, bận này bỏ luôn những con người chỉ biết gây phiền lụy. Nhân một đêm tối trời, vua lặng lẽ thu xếp y bát rồi âm thầm trốn vào rừng sâu.

Tại đây, vua cảm thấy thật sự an ổn và thoải mái. Ông nỗ lực thiền định và cuối cùng chứng thành Độc Giác Phật. Để nói lên tâm trạng giải thoát của mình, ngài đã ngâm lên bài kệ trên.

Việt dịch: GIÁC NGUYÊN