[Xí Xọn]

Lệnh bà Mahà Pajàpati

Ðại đức Ananđa còn có tính hay thương người, thấy ai khổ là chịu không được và sẵn sàng giúp đỡ tùy khả năng, không phân biệt thân sơ, nam nữ. Câu chuyện điển hình như sau:

Dì mẫu Mahapachapati (Mahàpajàpati) rất mực thương yêu và quí kính Ðức Phật. Ðể thể hiện tình cảm sâu đậm ấy, Lệnh bà tự kiểm và nhận thấy rằng từ ngày Thái tử thành Phật, trong hàng hoàng gia Thích tộc có người hiến cúng lễ vật, có người rũ áo đi tu, riêng mình thì chưa làm được việc thiện nào cụ thể. Nghĩ xong, Lệnh bà tự chọn cho mình một công tác là tự tay canh cửi dệt vải và cắt may một bộ y phục thật tốt để cúng dường Ðức Phật. May xong, Lệnh bà đến chùa bạch Phật:

- Bạch Ðức Thế Tôn, Dì mẫu tự tay canh cửi, dệt vải và cắt may bộ y này để cúng dường, xin Ðức Thế Tôn từ bi thọ dụng.

- Thưa Dì mẫu, xin Dì mẫu cúng dường đến vị khác. Như Lai đã có đủ y rồi.

Lệnh bà tha thiết năn nỉ ba lần, nhưng Ðức Thế Tôn vẫn một mực khước từ. Lệnh bà vô vàn buồn tủi. Nhớ thuở nào, khi Ðức Phật còn ấu thơ, Lệnh bà ẳm bồng, nưng niu. Cầm lòng không được, Lệnh bà vừa khóc kể vừa ôm bộ y đến chổ ở Ðại đức Xá Lợi Phất kể hết sự tình và yêu cầu Ðại đức hoan hỉ thọ nhận.

Mặc dù thông cảm cảnh ngộ và tâm trạng của Lệnh bà, song Ðại đức khước từ và đề nghị Lệnh bà cúng dường cho vị khác. Nhưng câu chuyện được ghi nhận là không có vị nào thọ y của Lệnh bà.

Cuối cùng, Ðức Phật cho triệu tập tăng chúng, và khuyến khích Lệnh bà cúng dường đến chư tăng do Ðại đức A-chi-ta đại diện nhận. Ðồng thời, Ngài an ủi, khích lệ và tán thán đạo tâm tuyệt đối trong sạch của Lệnh bà, khiến Lệnh bà chẳng những hết tủi thân mà còn vô cùng hoan hỉ.

Nhơn câu chuyện này, Ðức Phật giải thích về cung cách bố thí:

- Thưa Dì mẫu, bộ y mà Dì mẫu vừa cúng dường gọi là tăng thí trong sự chứng minh của Như Lai, một vị Phật Tổ. Cách thí này phước báu to lớn vô cùng, to lớn hơn cúng dường đến một cá nhân, dù cá nhân ấy là Như Lai. Dì mẫu ơi, sở dĩ Như Lai không thọ y của Dì mẫu, không phải Như Lai muốn làm khó hay làm buồn lòng Dì mẫu, mà sự thật chỉ vì Như Lai muốn cho Dì mẫu được thật nhiều công đức.

Ðức Phật nhìn sang Ðại đức Ananđa và dạy:

- Ananđa, ngươi khẩn cầu Như Lai thọ y của Dì mẫu bằng cách gợi lại mối tình dưỡng dục tuyệt vời mà Dì mẫu dành riêng cho Như Lai thuở ấu thời. Ðiều này Như Lai không phủ nhận. Do đó, Như Lai đã triệu tập chúng tăng, và hướng dẫn Dì mẫu cúng dường đến đoàn thể thay vì cá nhân. Sự cúng dường đến tập thể có giới đức thì phước báu thật là vô lượng. Ananđa này, cá thể thì có 14 hạng:

1- Bậc Chánh Ðẳng Chánh Giác.
2- Bậc Ðộc giác Phật.
3- Bậc Alahán.
4- Bậc đang hành đạo để đắc quả Alahán.
5- Bậc Anahàm.
6- Bậc đang hành đạo để đắc quả Anahàm.
7- Bậc Tư đà hàm.
8- Bậc đang hành đạo để đắc quả Tư đà hàm.
9- Bậc Tu đà hườn.
10 -Bậc đang hành đạo để đắc quả Tu đà hườn.
11- Tu sĩ ngoại đạo đã diệt ái dục.
12- Phàm nhơn có giới đức.
13- Phàm nhơn không có giới đức.
14- Loài súc sanh.

Này Ananđa, thực phẩm mà người cho đến súc sanh vẫn được phước báu to lớn. Ananđa, có lần Như Lai nói với một du sĩ ngoại đạo rằng:

- Dù đổ nước rửa bát với ý định bố thí cho những loại thấp sinh vẫn được phước nhiều. Do đó, sự bố thí từ người có giới đức trở lên đến bậc Chánh Ðẳng Chánh Giác thì phước báu lại càng to lớn hơn. Tuy nhiên, phước của cá thể vẫn là phước tương đối, giới hạn; còn phước của tập thể thí thì tuyệt đối, vô hạn. Này Ananđa, đến thời mạt pháp sẽ không còn bậc xuất gia có giáo phục và giới đức, mà chỉ có hình thức tối thiểu để ghi nhận mà thôi. Chẳng hạn như, quấn vải vàng trên cổ, buộc chỉ vàng nơi cườm tay hoặc trên búi tóc. Mặc dầu vậy, sự bố thí đến hình thức tăng ấy cũng được phước vô lượng miễn là tác ý hướng vọng tăng già.

Ðức Thế Tôn an ủi thêm Dì mẫu:

- Thưa Dì mẫu, do đó, sự cúng dường hôm nay của Dì mẫu là sự cúng dường đến tập thể. Quả thật Dì mẫu là người đại phước, đại duyên, vì nó đánh dấu một thắng lợi lý trí. Nguyên Dì mẫu đã phát tâm muốn xuất gia theo Phật ngay từ lúc Ngài còn ngụ tại chùa Ni-gô-rô-tha-ra-ma (Nigrodhàràma) xứ Ca-bì-la-vệ. Nhưng Ðức Phật khước từ. Lệnh bà không thối chí nản lòng, cứ tiếp tục khẩn cầu nhiều lần nhiều lượt, nhưng Ðức Phật vẫn không đổi ý. Mãi đến khi Ðức Phật ngự sang xứ Vesàli và tạm ngụ tại Cu-đa-ga-ra-sa-la (Kutàgàrasàla) rừng Ðại lâm (Mahàvana) thì Lệnh bà cùng với một số đông công nương Thích tộc phát đại nguyện xuất gia làm tỳ kheo ni. Tất cả đồng loạt thí phát, đắp y cà-sa, đi chân đất từ Ca-bì-la-vệ đến Vesàli, khoảng đường dài 200 cây số. Mặc dù đôi chân vương giả đã bị sưng phồng, Lệnh bà và hàng công nương vẫn vào bái kiến Ðức Phật xin phép xuất gia. Ðức Phật vẫn không chấp thuận. Lệnh bà vô cùng buồn tủi, bèn ra đứng ngoài ven rừng Ðại lâm khóc than thảm thiết.

Ðại đức Ananđa thấy vậy động lòng, bèn an ủi Lệnh bà dằn cơn sầu khổ. Ðại đức vào bạch Phật:

- Bạch Ðức Thế Tôn, Lệnh bà Gotami, Dì mẫu của Ðức Thế Tôn, đã tự động thí phát, đắp y cà-sa, thân hình tiều tụy, nét mặt bơ phờ hai chân sưng phồng vì đi bộ từ Ca-bì-la-vệ. Mặc dù vậy, Lệnh bà vẫn không nghĩ đến sự cực khổ, đau đớn, mà chỉ cầu mong được xuất gia. Bạch Ðức Thế Tôn, Lệnh bà là người có nhiều công ơn, đã thay từ mẫu cho Ðức Thế Tôn những dòng sữa ấm. Xin Ðức Thế Tôn mở lòng bi mẫn cho phép Lệnh bà được xuất gia theo sở nguyện.

Một phút im lặng, Ðức Phật dạy:

- Này Ananđa, Dì mẫu có nhiều công ơn đối với Như Lai, điều này Như Lai vẫn hằng tâm niệm. Nhưng Ananđa cũng đừng quên rằng Như Lai là vị Pháp vương phải chịu hoàn toàn trách nhiệm đối với giáo đoàn, giáo sử và càng không thể lẫn lộn giữa vấn đề tình cảm và lý trí. Do đó, Như Lai phải tuyệt đối vô tư. Này Ananđa, nếu ví giáo đoàn Tăng già như thửa ruộng thì sự có mặt của ni chúng sẽ là loài sâu bọ làm hại mùa màng. Này Ananđa, Như Lai đã từng dạy rằng, nữ giới là phiền trược của phạm hạnh. Ananđa ơi, nếu chánh pháp của Như Lai có thể tồn tại và thạnh hành 1000 năm, nhưng khi có ni chúng thì thời hạn ấy sẽ giảm thiểu còn phân nữa. Hãy cho thông qua chuyện ấy. Ananđa chớ nên sốt sắng khẩn cầu mà sẽ có điều bất lợi về sau.

Nhưng hình ảnh vô cùng tiều tụy, xác xơ, với nét mặt bơ phờ và đôi chân sưng húp của Dì mẫu trong bộ y cà-sa dính nhiều bụi đất đã khiến Ðại đức chạnh lòng thương cảm:

- Bạch Ðức Thế Tôn, nữ giới nếu được xuất gia đúng chánh pháp có thể đắc được thánh quả hay không?
- Có thể được không trở ngại.
- Bạch Ðức Thế Tôn, nếu vậy xin Ðức Thế Tôn từ bi chấp thuận cho Dì mẫu xuất gia.

Qua một phút im lặng nữa, Ðức Từ Bi phán dạy:

- Này Ananđa, nếu Dì mẫu chịu nghiêm hành 8 trọng pháp (1) thì Như Lai có thể chấp thuận. Tám trọng pháp ấy là:

1- Tỳ kheo ni dù có 100 tuổi đạo cũng phải đãnh lễ, đứng dậy tiếp rước và phụng sự xứng đáng đối với vị tỳ kheo tăng dù mới xuất gia trong ngày.

2- Không được nhập hạ tại địa điểm không có tỳ kheo tăng.

3- Phải tự hành lễ Phát lồ (2) và sau đó phải đến thỉnh giáo với tỳ kheo tăng trong mỗi định kỳ nữa tháng.

4- Phải tự hành lễ Tự tứ (Pavàranà) và sau đó phải đến xin hành lễ với tỳ kheo tăng.

5- Nếu phạm tăng tàng phải chịu thọ phép Ma-nach-ta (Mànatta) (3) 15 ngày thay vì 7 ngày nơi hai giáo hội.

6- Giới tử ni (Sikkhamànà) trước khi xuất gia phải nghiêm trì lục giới suốt thời gian hạn định 2 năm và phải được hành lễ thọ cụ túc giới nơi lưỡng phái giáo hội.

7- Không được nặng lời chỉ trích, hoặc mắng chửi tỳ kheo tăng.

8- Không có quyền giáo huấn tỳ kheo tăng, mà chỉ có tỳ kheo tăng mới đủ thẩm quyền giáo huấn tỳ kheo ni.

- Này Ananđa, đây là 8 trọng pháp mà ni giới phải nghiêm hành suốt đời.

Chú thích:

(1) Cũng được gọi là Pháp Bát Kính.
(2) Lễ Bố tát.
(3) Nghi thức giáo luật để trong sạch hóa tỳ kheo phạm trọng tội.

Ðại đức Ananđa thuật lại tất cả cho Dì mẫu nghe và chờ xem phản ứng. Lệnh bà vô cùng hoan hỉ, có cảm tưởng như cô gái đẹp tắm rửa sạch sẽ, điểm trang lộng lẫy, đầu đội tràng hoa, thì thử hỏi làm sao Lệnh bà không vui mừng cho được. Lệnh bà bạch với Ðại đức Ananđa là sẽ trọn đời nghiêm hành Bát kính pháp.

Ðức Phật cho Lệnh bà và 500 công nương Thích tộc được xuất gia thọ cục túc giới. Ðây là khởi đầu cho trang ni sử trong Phật giáo.

Tại sao Ðức Phật có tôn ý không cho nữ giới xuất gia? Ðiều này đã được trả lời dứt khoát và minh bạch qua thái độ không chấp thuận lời khẩn cầu của Dì mẫu. Ngài lo xa: Ni giới sẽ gây trở ngại cho bản thân mình cũng như tha nhân. Chẳng hạn, tỳ kheo ni không thể bảo vệ an ninh cho chính mình. Do đó, ni chúng không có quyền sống biệt lập, mà phải luôn luôn đặt dưới sự giáo huấn và giám hộ của tỳ kheo tăng. Sự liên đới trách nhiệm này là một trở ngại lớn cho cả hai giới.

Tuy nhiên, trong hoàn cảnh bất khả kháng, Ðức Thế Tôn cũng hoan hỉ chấp thuận với những điều kiện trên. Qua Pháp Bát Kính, chúng ta phải nhận rằng, tôn ý Ðức Phật cho phép nữ giới xuất gia nhưng chế định giới luật vô cùng khó khăn để ni giới không phát triển được và cuối cùng giáo đoàn ni bộ không còn nữa. Sự kiện đã xảy ra như dự liệu. Nghĩa là sau khi Ðức Phật tịch diệt, không có đoạn kinh nào đề cập đến ni giới. Mãi cho đến triều đại A-Dục vương (1), giáo đoàn ni bộ mới tái xuất hiện.

Một điều quan trọng khác, tưởng cũng nên biết, đó là nghi thức và cung cách cho nữ giới xuất gia. Theo luật định, một vị tế độ chỉ có quyền cho một giới tử ni xuất gia và sau đó phải nghỉ một năm. Nghĩa là cách năm mới được phép cho xuất gia. Với điều kiện này, dù muốn dù không, giáo đoàn ni bộ cũng phải đi đến chổ tự diệt.

Vả lại tôn ý Ðức Phật chỉ muốn nữ giới giữ vai trò tiếp liệu, tỳ kheo tăng là chiến sĩ, mà Ðức Phật là vị Tổng tư lệnh tối cao.

Budsas