[Xí Xọn]

GỬI TÌNH LẠI CHO ĐỜI

36. Saṃsaggajātassa bhavanti snehā
snehanvayaṃ dukkhamidaṃ pahoti,
ādīnavaṃ snehajaṃ pekkhamāno
eko care khaggavisāṇakappo.
Do thân cận giao thiệp,
Thân ái từ đấy sanh,
Tùy thuận theo thân ái,
Khổ này có thể sanh.
Nhìn thấy những nguy hại,
Do thân ái sanh khởi,
Hãy sống riêng một mình,
Như tê ngưu một sừng.
(HT Thích Minh Châu dịch)


“Từ sự tương giao quan hệ sẽ nảy sinh tình cảm. Từ tình cảm sẽ nảy sanh đau khổ. Nhìn thấy được mặt trái của tình cảm, hãy sống độc hành như loài tê ngưu.”


DUYÊN SỰ:

Thuở xưa ở Bārāṇasī có một nhà vua rất mực hiền minh đức độ. Lần đó, hoàng hậu của vua mang thai rồi sanh ra một hoàng tử. Mới vừa từ cõi Phạm thiên sanh xuống nên từ lúc còn ẵm ngửa, hoàng tử đã tỏ ra khác người với một bản tính kỳ lạ là không chịu cho bất cứ người phụ nữ nào chạm đến thân thể mình. Cứ mỗi lần nhìn thấy một cung nữ là hoàng tử lại kêu khóc bực bội. Thậm chí muốn cho hoàng tử bú, để cả hoàng hậu hay các bảo mẫu cũng đều phải ăn mặc như đàn ông, nếu không như vậy thì hoàng tử thà nhịn sữa chứ không chịu bú. Đã vậy chỉ cần hơi hám nữ giới thôi cũng đủ khiến cho hoàng tử khóc la, có dỗ dành mấy cũng chẳng nín. Thấy hoàng tử lạ lùng như vậy nên ai cũng gọi chàng là Anitthigandhakumara (vị hoàng tử ghét mùi đàn bà).

Khi hoàng tử được mười sáu tuổi, vua Bārāṇasī nghĩ tới việc lập bề gia thất cho con để duy trì dòng dõi nhưng biết hoàng tử vốn không màng gì tới nữ nhân nên vua vô cùng khổ tâm và cuối cùng ông nhất quyết nhờ cậy một vị quan đại thần tìm mọi cách đánh thức tình cảm giới tính ở hoàng tử. Tuân lệnh vua, vị đại thần bèn dẫn một đoàn nữ nhạc tới gần cung điện của hoàng tử rồi tổ chức ca xang múa hát.

Nghe ồn ào bên ngoài, hoàng tử Anitthigandha hỏi các người hầu cận xem âm thanh gì thế. Khi được trả lời là lời ca tiếng hát của đám nữ nhạc, hoàng tử nổi giận. Chàng khiển trách vị quan đại thần một cách gay gắt rồi truyền lệh đuổi đám nữ nhạc đi ra chỗ khác. Thấy hoàng tử vẫn một mực có thành kiến với phụ nữ, mà như thế thì có nguy cơ thiếu người nối dõi tông đường, lần này vua cho người sang mời hoàng hậu – tức mẹ của hoàng tử để nhờ bà lay chuyển tâm hồn chàng bởi xưa nay dù không ưa gì hàng phụ nữ nhưng đối với cá nhân hoàng hậu thì hoàng tử vẫn luôn luôn nể vì.

Trước những lời giãi bày phân tích và rồi cả những giọt nước mắt của bà mẹ, hoàng tử Anitthigandha cảm thấy không thể giữ mãi thái độ cứng nhắc của mình được nữa, chàng cho thợ lấy vàng ròng đúc nên một bức tượng đàn bà thật đẹp rồi nói với mọi người:

-Chỉ khi nào gặp được một cô nàng kiều diễm như vầy thì Anitthigandha này mới lấy làm vợ, còn hàng nữ nhân ngoài ra thì xin được từ chối hết cả vậy.
Để chiều con, vua Bārāṇasī truyền cho một nhóm đại thần đem bức tượng vàng kia đặt lên xe đưa đi khắp các quốc độ để tìm một mỹ nhân tương đương như thế đem về cho hoàng tử.

Đi đã nhiều nơi, nhưng đám triều thần Bārāṇasī vẫn không tìm được một người đẹp nào cho vừa ý bởi bức tượng vàng của hoàng tử đặt vàng đẹp quá, ai nhìn thấy cũng trầm trồ khen ngợi. Mà các triều thần Bārāṇasī thì không cần tới những lời trầm trồ đó, họ muốn tìm thấy một nhan sắc đủ làm lu mờ nét đẹp bức tượng, hay ít nữa cũng tương đương. Theo các triều thần Bārāṇasī thì ở đâu còn có người khen bức tượng vàng là đẹp thì ở đó không có mỹ nhân tuyệt sắc cho nên những tiếng trầm trồ chỉ làm họ thất vọng.

Thế rồi đám triều đình Bārāṇasī đã không hoài công khi đặt chân tới kinh thành Sagala của vương quốc Maddha. Ở đây người ta không mấy kẻ trầm trồ bức tượng vàng kia nữa, bởi nàng công chúa của đức vua bản xứ còn đẹp hơn thế nhiều. Cái đẹp vô hồn của bức tượng vàng chỉ làm họ gợi nhớ tới nhan sắc thiên kiều bá mị của công chúa. Nghe mọi người tán tụng về nàng, đám triều thần Bārāṇasī mừng lắm, họ vội vã tìm vào hoàng cung gặp mặt đức vua rồi trình bày mọi chuyện.

Thấy con gái cưng của mình được một xứ hùng cường như Bārāṇasī đến xin cầu hôn, cộng thêm câu chuyện về vị hoàng tử khó tính kia, vua Madda bội phần đẹp dạ, ít gì ông cũng có thể hãnh diện là mình đã sanh được một đứa con gái xứng đáng mệnh danh là vưu vật trên đời. Vua đã đồng ý gả công chúa cho hoàng tử Bārāṇasī.

Rồi các triều thần Bārāṇasī tìm mọi cách nhắn tin về cho vua mình hay là đã tìm được vợ cho hoàng tử và hỏi họ xin ý kiến về nghi lễ rước dâu. Được vua trả lời là hãy đem công chúa xứ Maddha về thẳng kinh thành Bārāṇasī, các triều thần lập tức sửa soạn xe kiệu rồi mời công chúa lên đường.

Nói về hoàng tử Anitthigandha khi nghe tin là đã tìm thấy một mỹ nhân xinh đẹp như bức tượng mà mình đã ra kiểu với tất cả những đòi hỏi tinh vi nhất thì tự nhiên chàng nghe lòng xao xuyến lạ. Một thứ tâm trạng không có tên gọi. Tự nhiên đi bận lòng vớ vẩn một người dưng không quen biết và chưa hề gặp mặt. Tâm hồn khô cháy của hoàng tử như mới được đón nhận một cơn mưa trong đó đã bắt đầu vỡ mầm, nảy mộng những chồi học của rung cảm. Như đối với một mối tình đầu, hoàng tử Anitthigandha đem tất cả khả năng tưởng tượng vốn rất phong phú của mình để mơ mộng và tô vẽ hình ảnh kẻ ý trung nhân. Một cuộc chuyển đổi mạnh mẽ vừa xảy ra trong tâm hồn hoàng tử. Từ thuở nhỏ, những năm tháng còn biết chán ghét đàn bà, hoàng tử chứng đạt sơ thiền và luôn xem đó như nguồn vốn sống tâm linh. Với mức độ ly dục đó, tâm hồn hoàng tử trong sáng và cao khiết như một ẩn sĩ. Thế nhưng bây giờ, tư tưởng về nàng công chúa xứ Maddha đã chi phối hoàng tử sâu sắc. Mà sự đổ vỡ ghê gớm nhất đã xảy ra là hoàng tử tự làm hoại thiền của mình. Cái tinh hoa đã bị đánh đổi bằng chút phù du.

Nhưng như một người say đắm sống mãnh liệt và quên mình bằng ảo giác, hoàng tử Anitthigandha vẫn không hề bận tâm là mình vừa đánh mất cái gì. Với hoàng tử lúc này chỉ còn là sự vùng dậy của một thứ tình cảm vừa tỉnh giác trong cái mà từ lâu chàng vẫn chán ghét. Chàng đã biêt yêu đàn bà dù đó là cội nguồn cho sự đổ nát vừa xảy ra trong tâm hồn mình.

Thế rồi cơn mơ tình ái của hoàng tử chưa được kéo dài bao lâu đã bị xé nát bằng một hung tin khủng khiếp: Do quá yếu đuối không thể chịu đựng nổi những nhọc nhằn trong cuộc đi đường dài, công chúa xứ Maddha đã qua đời ngay trên đường về Bārāṇasī.

Tin buồn đó bay về Bārāṇasī như một dữ kiện khủng khiếp nhất, đức vua lo âu, triều thần dân chúng ai cũng e ngại cho hoàng tử, cho cả vận mệnh của hoàng triều. Mà người bị kích xúc nhiều nhất dĩ nhiên vẫn là hoàng tử Anitthigandha. Lần đầu tiên trong đời mình, chàng biết thế nào là yêu và cũng là lần đầu chàng nếm trải được vị đắng nghiệt ngã của nó.

Nhưng ngoài ra những lúc xông pha trận mạc hay đối đầu kẻ thù, con chiến tượng còn có một thời điểm khác để phát huy toàn lực đó là lúc bị sa lầy hay sụp bẫy. Trong cơn đau vật vã của nội tâm, như một phản ứng mang tính bản năng của một con người có chiều sâu tư duy, hoàng tử Anitthigandha đột nhiên nhận diện được chính mình rõ ràng hơn bao giờ hết. Có phải chăng nỗi đau giằng xé kia đã làm chấn động đến tận đáy sâu tâm tưởng của chàng. Nếu như trước đây mấy hôm hìnhảnh về nàng công chúa xứ Maddha đã khơi dậy ở hoàng tử thứ tình cảm nam nữ thì hôm nay cái chết của nàng đã đánh thức ở hoàng tử một khả năng trí tuệ tiềm tàng. Giữa trăm ngàn nhức buốt của nỗi nhớ thương đau khổ, tự nhiên trong đầu hoàng tử nảy sinh một câu hỏi: “Sao ta lại đau khổ đến thế này nhỉ?”

Cứ thế, sau mỗi câu tự hỏi là một câu tự trả lời, hoàng tử lần lượt trầm tư về nguyên lý Duyên Khởi. Kết thúc của dòng tư duy đó, hoàng tử Anitthigandha chứng ngộ Độc Giác Trí và trở thành một đức Phật Độc Giác.

Vẫn nghĩ hoàng tử còn đang đau khổ cùng cực, quần thần tìm mọi cách an ủi và hứa hẹn với hy vọng là xoa dịu cho ngài nhưng họ đã được trả lời bằng một câu nói uyên áo:

-Ta đã là một đức Phât Độc Giác. Ta không còn gì buồn khổ nữa. Sự quan hệ hay tương giao sẽ gây tạo tình cảm, tình cảm chỉ gây tạo đau khổ, ý thức được điều đó, từ nay ta độc hành như một tê ngưu.