[Dược Tuệ]

Nhân tiện đọc bài của DuocTue và Sophie trao đổi về hạnh phúc và tương giao (quan hệ, relationship) giữa người với người, với thú nuôi, và thiên nhiên thì anatta nghĩ thêm một điều này là còn có sự tương giao giữa người với tư tưởng hay lý tưởng của chính bản thân họ nữa. Sự tương quan này hẳn là đem đến hạnh phúc, bình an hay hài lòng nên có không ít người chọn cho mình đời sống như thế. Chẳng hạn các tu sĩ như linh mục và tăng ni. Họ chọn lối sống cho tư tưởng hay ý thức hệ của họ về con đường đạo mà họ ly gia, cắt ái để hiến thân phụng sự cho chính họ và đại chúng. 

Vậy có thể nói, tư tưởng hay lối sống của một người mà từ đó có được hạnh phúc (bình yên) hay đau khổ là tùy thuộc theo sự đáp ứng của họ lại với những diễn biến từ ngoại cảnh hay từ nội tâm. Viết đến đây anatta nhớ đến câu truyện Vỗ Bồn của Trang Tử trong Thiên Chí Lạc của Nam Hoa Kinh.


Vỗ Bồn

Vợ Trang Tử chết, Huệ Tử đến điếu, thấy Trang Tử ngồi duỗi chân vỗ bồn mà ca.
 
Huệ Tử nói: Cùng người ở tới già, có con lớn mà người chết lại không khóc, cũng đã là quá rồi, còn vỗ bồn ca, không phải là thái quá sao?

Trang Tử: Không. Lúc nàng mới chết, tôi sao chẳng động lòng. Nhưng nghĩ lại hồi trước, đó vốn là không sinh. Chẳng những là không sinh, mà đó vốn là không hình, chẳng những là không hình, mà đó vốn là không khí. Đó chẳng qua là tạp chất ở trong hư không mà biến ra có khí, khí biến ra có hình, hình biến ra mà có sinh, rồi lại biến ra nữa mà có tử. Sinh, hình, khí, tử có khác nào xuân, hạ, thu, đông bốn mùa hành vận. Vả lại, người ta nay đã yên nghỉ nơi Nhà-Lớn (*) mà tôi cứ than khóc chẳng là tự nói không thông Mạng? Nên tôi không khóc. 

...

Nhà đại văn hào Voltaire của Pháp cũng có nói đại khái thế này: Người ta nên ăn uống, chúc mừng cho người chết thay vì cho đứa bé mới sinh ra đời.



(*) Trang Tử ngụ ý đến Thiên Chân, Tánh Tự Nhiên hay là cái nguồn Sống không sanh không tử của Tự Nhiên.

Anh nói đúng lắm. Để tôi post lại một bài cũ tôi viết trước đây đã đề cập vấn đề này.

The Road(s) to Happiness 

Theo triết học cổ Hy Lạp thì hạnh phúc, hay niềm vui được chia làm 2 loại.

1. Hedonic. Những niềm vui loại này thường là những hoạt động như ăn uống, ngắm cảnh đẹp, nghe nhạc, sex ... nói chung những việc này có 1 mẫu số chung là tìm kiếm lạc thú, pursuit of pleasures.

2. Eudaimonic.  Những việc như làm thiện nguyện, trau dồi bản thân, theo đuổi một mục đích nào đó, nói chung những việc đem lại cho mình một ý nghĩa sâu xa nào đó. Những hoạt động này gọi là pursuit of meaning. Thế nào là ý nghĩa ? Theo thiển ý, ý nghĩa là việc gì mà chúng ta cảm thấy quan trọng, cần thiết cho bản thân hay gia đình, xã hội. Những việc có ý nghĩa thì nhiều khi không đem lại sự dễ chịu, vui vẻ,như chăm sóc nuôi dạy con cái, hoạt động xã hội ... ngược lại còn nhiều khi bị mệt mỏi, căng thằng, tuy nhiên, theo kết quả nghiên cứu của các nhà tâm lý thì những người chọn loại eudaimonic thì cảm thấy mãn nguyện với cuộc sống (life satisfaction) hơn những ai chỉ thuần túy chạy theo các hoạt động hedonic. Tuy nhiên, đúng như câu nói "Truth lies somewhere in the middle", muốn được hạnh phúc tối đa thì cần có 2 loại hedonic và eudaimonic.  Bên Phật Giáo cũng chủ trương con đường trung đạo : không nên chạy theo khoái lạc, mà cũng không sống một cách khắc khổ như nhiều tu sĩ, đạo sĩ Ấn Độ. Chính đức Phật cũng từng thử cả 2, khoái lạc lúc còn là hoàng tử, và sau đó theo con đường tu khổ hạnh, mỗi ngày chỉ ăn mấy hột cơm đến nỗi da bọc xương.

P.S. Về định nghĩa hạnh phúc, nhiều người không có quan niệm giống nhau, kể cả các nhà tâm lý cũng không hoàn toàn nhất trí. Theo tôi thì hạnh phúc bao gồm những cảm xúc như bình an, mãn nguyện, vui vẻ (peacefulness, content, joy)