[abc]

Ngày nào còn sống với Danh Sắc thì tâm ta còn biết cảnh. Tâm còn biết cảnh tốt xấu, còn biết thích ghét, thì ta còn phải sống với các thứ cảm thọ. Cảm thọ là một khía cạnh của sự hiện hữu. Hiểu được cảm thọ là gì và không sống trong sự chi phối của nó thì ta mới chấm dứt sanh tử. Việc quán chiếu các cảm giác, cảm thọ được gọi là pháp môn Thọ Quán Niệm Xứ

Thọ là một phần Danh pháp. Khi ta sống quan sát cảm thọ với Niệm và Tuệ thì phiền não không có cơ hội xuất hiện. Từ chỗ tạm thời sẽ dẫn đến lúc vĩnh viễn.

Vì mình còn phàm nên chỉ quán chiếu có khi có thì, còn thánh nhân thì không còn phiền não nữa. Tu-đà-hoàn vĩnh viễn không còn thân kiến, A-na-hàm vĩnh viễn không còn Dục ái và Sân nữa, La-Hán thì vĩnh viễn không còn bất cứ một phiền não nào nữa. Chúng ta còn là phàm, những lúc nào chúng ta sống với Trí với Niệm thì lúc đó tâm sạch, tịnh, vắng mặt phiền não.
Bản thân các cảm thọ không phải là phiền não. Nhưng từ cảm giác khó chịu rồi sanh tâm sân, từ cảm giác dễ chịu rồi sanh tâm tham, đó mới chính là phiền não. Một vị A-la-hán vẫn còn cảm giác thân, cảm giác tâm, nhưng các ngài không còn vì cảm giác đó mà sân hận hay tham đắm. Ai là hành giả hẳn biết rõ điều này: ngồi lâu thì đau lưng, đi nhiều thì mỏi chân. Nhiều khi cái đau mỏi ấy là đối tượng quán chiếu của Niệm và Tuệ.

Hành giả buổi đầu sợ các cảm giác khó chịu, luôn trông đợi các cảm giác dễ chịu. Về sau thì cảm giác nào cũng là để quan sát, không có lòng trông đợi nữa. Buổi đầu ngồi nóng quá, mong cho mát, mong cho nắng tắt, mong cho gió thổi. Hoặc buổi đầu đau lưng quá, mỏi đầu gối quá chịu không nổi, cứ nghe văng vẳng bên tai giọng nói của thiền sư: “kham nhẫn, kham nhẫn”, thế là mình ráng ngồi chớ trở tới trở lui thầy thấy, bạn nhìn cũng kỳ. Cứ nhớ một câu là gồng một lúc sẽ qua, mình niệm “quen rồi sẽ qua, quen rồi sẽ qua…”. Cứ cái lòng mà mong sẽ qua như vậy là tu chưa tới. Hành giả tu tới rồi thì cảm giác nào cũng là cái để nhìn. Thậm chí, càng đau thì càng nhìn rõ hơn. Cảm giác nào đi nữa cũng chỉ để nhìn. Càng có lòng trông đợi sự dễ chịu thì nó càng lâu tới. Và khi tới rồi thì sẽ ra đi rất mau vì mình quá trông đợi, quá thiết tha với nó. Cái khổ cũng vậy. Càng chạy trốn thì cái khổ càng nằm lì ở đó. Hành giả ngon lành thì đánh giá cái Khổ và Lạc ngang nhau. Ngang nhau ở đây không phải là không biết sự khác nhau của Khổ và Lạc mà là không có lòng trông đợi, giống như người khách mình thương lắm hay ghét lắm cũng chỉ rót nước mời mà thôi. Người khác nào mình đon đả nồng nhiệt quá thì sẽ ở lại lâu. Quá bận tâm tới cái khổ, thì khổ sẽ nằm lì ở đó. Ngay cả cái lạc mà quan tâm nhiều quá thì sự quan tâm đó cũng là vấn đề cho chánh niệm của mình, bởi lúc đó mình không niệm cảnh hiện tại mà cứ mong cảnh tương lai, mong nắng sẽ tắt đi, mong gió sẽ thổi tới v.v... như vậy cũng không được. Cảm giác nào cũng nên hờ hững nhìn nó một cách bình tĩnh, khách quan; không có lòng trông đợi thì nó đến hay đi cũng không liên quan gì đến mình.

Các thứ cảm giác không phải là phiền não, nó không phải là đối tượng đoạn trừ mà là đối tượng để quan sát. Nhưng theo qui luật vô thường thì sau khi xuất hiện ít lâu chúng tự biến mất, cảm giác nào cũng vậy, khó chịu hay dễ chịu. Hoặc khi hành giả có Niệm và Định đủ mạnh để kham nhẫn thì dần dần những đau mỏi không còn được biết đến hoặc không tiếp tục xuất hiện nữa. Đó là chuyện tự nhiên. Còn thân tâm thì còn cảm thọ. Dễ chịu thì gọi là Lạc Thọ, Hỷ Thọ, khó chịu thì gọi là Khổ Thọ hay Ưu Thọ. Nằm giữa hai cái Khổ và Lạc thì gọi là Xả Thọ. Xả Thọ rất khó nhận diện nhưng ta phải cố mà nhận diện. Cái ta cần tiêu trừ không phải là cảm thọ mà là những phiền não đi sau nó. Cái đau không phải là tâm sân, nhưng thái độ tâm lý của ta đối với cái đau đó là tâm sân. Cái sự mát mẻ của thân không phải là tâm tham, nhưng cảm giác thích thú trong sự mát mẻ đó mới là tâm tham....

sư GN