[abc]

Thọ hay cảm giác lại rất đa dạng và có thể được phân loại bằng nhiều cách khác nhau. Khi được phân thành ba loại, chúng là những:

1.      Cảm giác sảng khoái hay là lạc (Sukha)

2.      Cảm giác khó chịu hay là khổ (Dukkha)

3.      Cảm giác phi khổ phi lạc (trung hoà hay xả (Adukkhamasukha)

Không có giây phút nào lại không có cảm giác cả. Khi không có cảm giác lạc hoặc khổ thì cảm giác phi khổ phi lạc (xả) xuất hiện ngay. Thật khó có thể biết được cảm giác xả ra sao. Cho đến khi chúng ta không thể phân biệt được giữa danh pháp và sắc pháp thì chúng ta không thể biết chính xác được trạng thái của cảm giác là gì và như vậy chúng ta cũng không thể biết được cảm giác xả ra sao. Khi chúng ta đề cập đến các cảm giác thuộc về thân và cảm giác tâm linh thì cảm giác lại được chia thành năm loại khác nhau:

1.             Cảm giác sảng khoải thuộc về thân (lạc: Sukha)

2.             Cảm giác đau đớn thuộc về thân (khổ: Dukkha)

3.             Cảm giác sung sướng hay câu hành hỷ (Somanassa)

4.             Cảm giác bất hạnh (Domanassa: thọ ưu)

5.             Cảm giác trung hoà (Upekkha: xả)

Cảm giác sảng khoái thuộc về thân và cảm giác đau đớn thuộc về thân chỉ là những danh pháp (Namas). Chúng ta gọi chung là “cảm giác thuộc về thân” vì cả hai đều bị các tác động ảnh hưởng trên thân căn chi phối. Thí dụ khi khí hậu vừa đủ (nóng lạnh vừa đủ) tác động lên thân căn (Bodysense) thì thân thức (Kaya vinnana) cảm nghiệm được sức nóng đó, kèm theo với một cảm giác thuộc về thân sảng khoái. Thân thức lại là một tâm quả (Vipakacitta) và trong trường hợp này đó là nghiệp tâm quả thiện (Kusala vipakacitta).[20] Cảm giác thuộc về thân sảng khoái đi kèm theo tâm quả thiện này cũng chính là quả thiện (Kusla vipaka). Cảm giác thuộc về thân sảng khoái không thể đi kèm với bất kỳ một tâm nào khác ngoại trừ thân thức đó là quả thiện. Vì thế chúng ta thấy không phải bất cứ cảm giác nào cũng đều xuất hiện kèm theo với toàn bộ các loại tâm khác nhau.

Nina Van Gorkom - [b]Tỳ kheo Thiện Minh[/b]