2020-01-06, 10:22 AM
Tỳ kheo Paññissara – Sư Chân Tuệ (Sư Thư)
CHÂN ĐẾ VÀ TỤC ĐẾ
Hỏi: Xin Sư nói rõ hơn về 2 sự thật: Chân đế và Tục đế
Đáp: Chúng ta tiếp nhận các đối tượng thông qua sáu giác quan gồm: mắt, tai, mũi, lưỡi, thân và ý. Mắt tiếp nhận đối tượng là sắc, cụ thể là màu. Màu nằm trong nhóm tứ đại. Tai tiếp nhận đối tượng là âm thanh, chỉ đơn thuần là âm thanh thôi chứ không phải là âm thanh gì. Mũi tiếp nhận đối tượng là mùi. Lưỡi tiếp nhận đối tượng là vị. Chúng ta có sáu vị là: đắng, cay, mặn, ngọt, chua, chát, vị chỉ là vị chứ không phải là vị của món gì. Thân tiếp nhận đối tượng là sự xúc chạm, cụ thể hơn ở đây là nóng lạnh, cứng mềm, thô mịn. Nóng lạnh là đặc tính của hỏa đại; cứng mềm, nặng nhẹ, thô mịn là đặc tính của đất; chuyển động và nâng đỡ là đặc tính của gió. Ngoài những đối tượng kể trên, còn lại là các đối tượng của ý căn. Đối tượng của ý căn bao gồm cả khái niệm.
Tiến trình tiếp nhận đối tượng sẽ diễn ra ở ngũ căn và ngay sau đó nó chạy ở ý môn, khi nó chạy qua ý căn thì các khái niệm mới có thể xen vào. Ví dụ lưỡi sẽ không biết được là vị của gà, cá... nó chỉ biết được sáu vị, sau đó phân biệt gà, cá là lộ trình của ý căn. Nó diễn ra rất nhanh, ví như có một con chim đậu trên cành cây, khi đó có ánh nắng mặt trời chiếu vào con chim, lập tức cái bóng của con chim cũng xuất hiện.
Do đó, cần biết được khi nào ta ghi nhận chân đế, khi nào ghi nhận được tục đế. Hai đối tượng này luôn có sự tương tác và chuyển tiếp sang nhau, cái chính là chúng ta có nhận ra được điều đó hay không.
Hỏi: Vậy hành thiền là để chúng ta loại bỏ các khái niệm phải không ạ?
Đáp: Không phải như vậy. Chúng ta thấy nếu không có các khái niệm thì cuộc sống sẽ gặp rất nhiều khó khăn. Chẳng hạn: nếu không có khái niệm thì đi từ nhà ra chợ ta sẽ không nhớ đường, không biết mở cửa....vì chỉ có các khái niệm như cao thấp, trái phải, ngắn dài do cái tưởng ghi lại mới giúp chúng ta hiểu và hành động được trong cuộc sống.
Như vậy, nếu không có các khái niệm, không có tưởng thì chúng ta không làm được gì hết. Cuộc sống cần phải có khái niệm. Đức Phật vẫn gọi "Xá Lợi Phất lại đây", Ngài không thể gọi "ngũ uẩn lại đây", vậy thì Đức Phật vẫn phải dùng các khái niệm, các vị thánh tăng cũng phải dùng các khái niệm và chúng ta cũng vậy.
CHÂN ĐẾ VÀ TỤC ĐẾ
Hỏi: Xin Sư nói rõ hơn về 2 sự thật: Chân đế và Tục đế
Đáp: Chúng ta tiếp nhận các đối tượng thông qua sáu giác quan gồm: mắt, tai, mũi, lưỡi, thân và ý. Mắt tiếp nhận đối tượng là sắc, cụ thể là màu. Màu nằm trong nhóm tứ đại. Tai tiếp nhận đối tượng là âm thanh, chỉ đơn thuần là âm thanh thôi chứ không phải là âm thanh gì. Mũi tiếp nhận đối tượng là mùi. Lưỡi tiếp nhận đối tượng là vị. Chúng ta có sáu vị là: đắng, cay, mặn, ngọt, chua, chát, vị chỉ là vị chứ không phải là vị của món gì. Thân tiếp nhận đối tượng là sự xúc chạm, cụ thể hơn ở đây là nóng lạnh, cứng mềm, thô mịn. Nóng lạnh là đặc tính của hỏa đại; cứng mềm, nặng nhẹ, thô mịn là đặc tính của đất; chuyển động và nâng đỡ là đặc tính của gió. Ngoài những đối tượng kể trên, còn lại là các đối tượng của ý căn. Đối tượng của ý căn bao gồm cả khái niệm.
Tiến trình tiếp nhận đối tượng sẽ diễn ra ở ngũ căn và ngay sau đó nó chạy ở ý môn, khi nó chạy qua ý căn thì các khái niệm mới có thể xen vào. Ví dụ lưỡi sẽ không biết được là vị của gà, cá... nó chỉ biết được sáu vị, sau đó phân biệt gà, cá là lộ trình của ý căn. Nó diễn ra rất nhanh, ví như có một con chim đậu trên cành cây, khi đó có ánh nắng mặt trời chiếu vào con chim, lập tức cái bóng của con chim cũng xuất hiện.
Do đó, cần biết được khi nào ta ghi nhận chân đế, khi nào ghi nhận được tục đế. Hai đối tượng này luôn có sự tương tác và chuyển tiếp sang nhau, cái chính là chúng ta có nhận ra được điều đó hay không.
Hỏi: Vậy hành thiền là để chúng ta loại bỏ các khái niệm phải không ạ?
Đáp: Không phải như vậy. Chúng ta thấy nếu không có các khái niệm thì cuộc sống sẽ gặp rất nhiều khó khăn. Chẳng hạn: nếu không có khái niệm thì đi từ nhà ra chợ ta sẽ không nhớ đường, không biết mở cửa....vì chỉ có các khái niệm như cao thấp, trái phải, ngắn dài do cái tưởng ghi lại mới giúp chúng ta hiểu và hành động được trong cuộc sống.
Như vậy, nếu không có các khái niệm, không có tưởng thì chúng ta không làm được gì hết. Cuộc sống cần phải có khái niệm. Đức Phật vẫn gọi "Xá Lợi Phất lại đây", Ngài không thể gọi "ngũ uẩn lại đây", vậy thì Đức Phật vẫn phải dùng các khái niệm, các vị thánh tăng cũng phải dùng các khái niệm và chúng ta cũng vậy.